Evangelisch Lutherse kerk "In Abrahams Schoot"

In gebruik

(Kerk)gebouw

In 1669 werd een eenvoudig RK zaalschuilkerkje gebouwd op de plaats van de oude schuilkerk "Dit is in Abrahams schoot" gebouwd (zie daar). De bouw van het kerkje werd door het protestantse gemeentebestuur onder voorwaarden toegestaan: het mocht niet te veel op een kerk lijken. Vandaar de sobere, rechthoekige ruimte die meer op een vergaderzaaltje dan op een kerkruimte leek. Er was wel een verplaatsbaar altaar. Veel later werden het orgel, de banken en de kroonluchter toegevoegd. Met de katholieken ging het niet goed. Er kwamen er steeds minder, zodat in de schuilkerk geen diensten meer werden gehouden.

De Hersteld Evangelisch Lutherse kerk uit de Havendijk - waar hun kerk in 1814 door een tweetal voltreffers ernstig was beschadigd - kochten in 1815 de voormalige Jansenistenkerk met het ervoor staande huis aan de Langendijk van de Oud Katholieke kerk.

Het huis voor de kerk werd afgebroken om plaats te maken voor een open doorgang naar de kerk. Het onderaan de dijk en dus aanmerkelijk lager gelegen kerkje werd nu voor het eerst vanaf de straat zichtbaar. De voormalige vluchtgang naar de Molenstraat ging eveneens in andere handen over.

Aan het gebouw moest wel het een en ander worden opgeknapt. Het was in de voorafgaande periode in gebruik geweest voor militaire doeleinden en dat kwam het gebouw niet ten goede.

Het interieur werd aangepast aan de protestantse eredienst. In de ondiepe altaarnis tegenover de ingang werd een preekstoel geplaatst en in de kerk kwamen nieuwe banken en stoelen.

Op 7 april 1816 vond de plechtige inwijding van kerkgebouw “Dit is in Abrahams Schoot” als Lutherse kerk plaats.

De aankoop en inrichting van het gebouw had zoveel gekost, dat aan een algeheel herstel van het bijna 150 jaar oude pand niet kon worden gedacht. Dat zou zich wreken. Tien jaren na de ingebruikneming waren al kostbare onderhoudswerkzaamheden noodzakelijk. De houten goten van het gebouw waren veel te smal en te ondiep om tijdens een regenbui het water van het hoge pannendak snel te kunnen afvoeren. Het gevolg was geregeld overlopende goten, waardoor het hout ging rotten en wat erger was: inwaterende muren en aantasting van de balken. De reparaties gingen de Lutherse gemeente te boven. Een beroep op koning Willem I bood uitkomst.

In 1842 werd een nieuw plafond in de kerk aangebracht. Vermoedelijk is toen het fraaie stucplafond aangebracht, waarin de roos, het symbool van Luther, als motief was verwerkt.

De Lutherse gemeente beschikte niet over een pastorie. In 1846 deed zich de mogelijkheid voor het huis “Het Tinnen Koelvat” aan de Molenstraat 29, dat aan de achterzijde aan de kerk grensde, voor dat doel aan te kopen. De gemeente was daardoor in staat huisvesting te bieden aan haar predikant.

Vanaf de Langendijk leidde de open gang naar de lager gelegen kerk. In 1899 besloot de kerkenraad tot de bouw van een woonhuis aan de Langendijk in de open ruimte voor de kerk met vrijlating van een overbouwde toegang tot het kerkgebouw. Zo ontstond een poort als entree met een eenvoudig ijzeren hek ter afsluiting. De kerk bleef vanaf de straat wel zichtbaar, maar de zwaan op de nok van het dak, kenmerkend voor de Lutherse kerk, werd daardoor aan het oog onttrokken.

Door de jaren heen werd de bouwkundige toestand van het kerkgebouw er niet beter op. Omdat het dak in een bijzonder slechte staat verkeerde, ontstond gevaar voor instorting. Op last van de overheid moest de kerk daarom in 1950 worden gesloten. Om de benodigde financiën voor herstel te verkrijgen, werd de pastorie aan de Molenstraat verkocht.

Het hoge zadeldak werd vervangen door een boogvormige kap. Het had tot gevolg dat het uiterlijk van het gebouw op jammerlijke wijze geweld werd aangedaan.

Boven het raam in de voorgevel kwam als herinnering aan de naam een voorstelling van de aartsvader Abraham met Lazarus, in steen uitgebeeld door Marcus Ravenswaaij. De kunstenaar liet zich inspireren door het 16de-eeuws uithangbord van het huis “Dit is in Abrahams Schoot”.

Nadat de kerkdiensten tijdelijk in het Burgerkinderweeshuis waren gehouden, kon de vernieuwde kerk op 25 maart 1951 weer in gebruik worden genomen.

Deze PKN-kerk werd in oktober 1984 gesloten wegens instortingsgevaar.

Ingrijpende restauratiewerkzaamheden in 1986/88. Het zadeldak kwam terug.

De voormalige schuilkerk heeft nu weer haar originele uiterlijk terug. Sinds die tijd wordt het kerkje ook verhuurd voor allerlei culturele gebeurtenissen.