RK kerk - Basiliek Onze Lieve Vrouw ten Hemelopneming hoofdorgel

In gebruik

(Kerk)gebouw

Romaanse kerk toegewijd aan Onze Lieve Vrouw Tenhemelopneming.

Van 383 tot 722 Kathedrale kerk van het bisdom Maastricht.

Bisschop Notgerus van Luik (970-1008) heeft een kapittel in de kerk gevestigd met 20 kanunniken. ± 990 begonnen Kanunniken hier de dagelijke getijden te bidden.

Van 800 of 900 (± 1000 tot 1018) bouw van het massale westfront. De kolenzandsteen waaruit het gebouw is opgetrokken was afkomstig uit een groeve in de buurt van de Maasstad. De torentjes aan weerszijden zijn traptorentjes, zij werden net als het middendeel in de 12e eeuw verhoogd.

Het schip en koor dateren uit de 12e eeuw.

De kerk is een kruiskerk. Tegenover het priesterkoor in het oosten een westkoor. De westbouw is toegewijd aan St Nicolaas.

De kerk is driebeukig, mooi voorbeeld van de latere Romaanse bouwstijl. Het hoge oostelijke koor is aan dat kapittel te danken. Het westkoor zal voor de parochie bestemd zijn geweest.

Twee crypten: oostelijke onder de kruising uit de 12e eeuw, de kleine venters op straatniveau brengen licht in de crypte die deels onder de grond is gelegen. Erboven een driebeukig westkoor, dat iets hoger ligt dan het vloerniveau van het schip van de kerk.

De zaal erboven was wellicht ooit in gebruik als vergaderzaal van het kapittel, dat onder de bisschop van Luik viel.

De crypte onder het priesterkoor draagt haar gewelf door middel van drie rijen kolommen.

De crypte stortte in 1018 in. Hier rustte tot 1956 het stoffelijk overschot van Elisabeth Strouven.

Links tegen het front ligt de kapel die als toegang tot de kerk dient.

Er zijn drie vleugels van de omgang in gothieke stijl gebouwd.

Het schip is in de 12e/13e eeuw vernieuwd.

In 1342 kwam voor de parochie een aparte kerk toegewijd aan St Nicolaas.

Het pandhof met overwelfde kruisgang is in 16e eeuw bijgebouwd.

Tot de Franse Revolutie was de kerk de officiële stadskerk van Maastricht.

De Franse Revolutie vorderde de kerk voor militaire doeleinden. De kerkmeubelen en het orgels verhuisden naar de St Nicolaaskerk.

Koperen doopvont uit de 15e eeuw van kopergieter Aert van Tricht.

De kruisgangen werden in 1558/59 gebouwd.

Op 7 september 1650 waren in de kerk aanwezig: een positief, een regaal, een groot en een klein orgel.

Het orgel uit 1652 werd geplaatst op een nieuw houten oxaal, dat in 1900 werd gesloopt.

De gewelven van de kerk werden in 1735 door Gilles Doyen gelegd. Zijbeuken met hoge en lage gewelven, Half-koepelgewelf gecombineerd met een tongewelf. De transepten hebben ieder drie traveeën met gotische ribbengewelven.

Prachtige gesneden eiken preekstoel uit 1721.

In de tachtigjarige oorlog hadden de kanunniken van Onze Lieve Vrouw nog juist kans om hun belangrijkste kostbaarheden in Luik in veiligheid te stellen.

In 1798 werd het kapittel ontbonden en de kerk op last van de Fransen gesloten. Het gebouw werd een kanonnensmederij.

Alle klokken zijn geroofd behalve de 4000 kg wegende grandmére en een tweede minder zware klok. Deze laatste is later aan de St Matthiaskerk geschonken.

In 1816 grote brand in de Onze Lieve Vrouwekerk: nog altijd militair tuighuis en buskruit-magazijn.

De kanunniken van het kapittel van Onze Lieve Vrouw die toen nog in leven waren, hebben in 1817 alle relikwiën overgedragen aan de St Nicolaaskerk.

De RK kerk H Nicolaas is in 1837 ontruimt en afgebroken wegens bouwvalligheid en de oude Onze Lieve Vrouwekerk teruggekocht van de Staat.

Het Genadebeeld van Onze Lieve Vrouw Sterre der Zee is in 1837 uit de St Nicolaaskerk naar deze voormalige kapittelkerk overgebracht. Dit beeld had oorspronkelijk gestaan in de Minderbroederskerk op de Pietersstraat, later in de tweede Minderbroederskerk op de Tongersestraat en van 1638 tot 1676 bij de Minderbroeders te Tongeren.

Het beeld werd in de Franse tijd aan de St Nicolaaskerk geschonken.

Vijf biechtstoelen uit de 18e eeuw uit de voormalige Jesuitenkerk (nu schouwburg).

In 1900 werd een het stenen gewelf dat in de 17e eeuw was afgebroken om het oxaal voor het Séverin-orgel te kunnen aanbrengen, weer teruggebouwd. Het huidige oxaal rust op dit gewelf en kreeg een stenen balustruda voorzien van schilderingen, uitgevoerd naar plannen van architect Pierre Cuypers.

Dr P. Cuypers, die de kerk in 1902 restaureerde, noemde de absis met zijn rijke zuilenommegangen (12e eeuw) het mooiste Romaanse koor van West-Europa.

In 1905 is de Merodekapel ingericht als Sterre der Zee-kapel.

In 1912 is in opdracht van Paus Pius X door de bisschop van Roermond het Genadebeeld gekroond.

De kerk is in 1933 door Paus Pius XI op Tweede Paasdag tot basilica minor verheven. De reden was dat zich in deze cultureel en historisch belangrijke kerk het genadebeeld van Onze Lieve Vrouw Sterre der Zee bevindt waardoor er veel pelgrims naar Maastricht en naar deze kerk komen.

Het vroegere hoofdaltaar en de biechtstoelen zijn afkomstig uit de oude Jezuitenkerk.

In maart 1992 is een begin gemaakt met de algehele restauratie, die ongeveer 10 jaar duurde.

Men vermoedt in 1994 dat in een hoek van de pandhof (= tuin) van de basiliek de resten liggen van de eerste kerk van Nederland, een kerk die door bisschop Servaes gebruikt zou kunnen zijn. Het kerkbestuur heeft plannen opgravingen te laten doen.

Najaar 2005 is de Schatkamer van de Onze Lieve Vrouwebasiliek ingrijpend gerestaureerd..

De torens van de basiliek worden in 2013/14 gerestaureerd. De Barbaratoren en de Jozeftoren aan de Maaszijde verkeren in een slechte bouwkundige staat, met name als gevolg van weersinvloeden. Beide torens zijn onderdeel van de aanpassingen aan de kerk gedaan door architect Pierre Cuypers, tussen 1887 en 1917. De restauratie gaat binnen een half jaar van start en zal eind 2014 zijn afgerond.