Hervormde kerk Petrus en Paulus
In gebruik
Foto: Hans Vreeman
Kerkpad 1
Loppersum
Gemeente Loppersum
Groningen
Loppersum
Gemeente Loppersum
Groningen
(Kerk)gebouw
| Kerk gebouwd in de 12e eeuw, te zien aan de noordkant bij het dwarspand. | |
| De Romaanse kerk werd in 1217 verwoest. | |
| Nieuwe Romano-Gotische tufsteen kruiskerk gebouwd in 1217 op de oude funderingen, gewijd aan de HH Petrus en Paulus. De noordmuur en het dwarspand bleven bewaard. | |
| Het hoog gotisch veelhoekig gesloten koor met zijkapellen stammen uit 1425 (tweede helft 15e eeuw). De Mariakapel stamt uit dezelfde tijd. Gotische vensters voor een bijzondere lichtval. | |
| De forse 14e eeuwse zadeldaktoren is even breed als het schip. | |
| Het schip werd in de eerste helft van de 16e eeuw verhoogd en overdekt met een netgewelf. Zuiderzijbeuk uit 1529; de datum 1529 vindt u op het poortje. | |
| Petrus en Paulus zijn de schutspatronen van deze dekanale kerk. | |
| Licht ruim koor, door sierlijk laatgotische natuurstenen hekwerken met eiken deuren uit 1564 gescheiden van de zijkapellen. | |
| Wijzigingen kerkinterieur in 1832 door Pieter Klaassen Kuipers, timmerman te Ten Boer. De kerkbanken werden vernieuwd, preekstoel verplaatst, i.p.v. de stenen vloer een houten vloer in de gangen tussen de banken. | |
| De kerk werd op 9 december 1832 weer in gebruik genomen. | |
| Kerk door bliksem getroffen in juli 1880. | |
| De kerk is in de zomer van 1881 weer hersteld. | |
| In 1892 wordt het koor en de twee kapellen afgescheiden van het schip door middel van een glazen schotwerk, bij de restauratie in 1959 weer verwijderd. | |
| Op de gewelven van koor en noorderkapel zijn in 1929 en 1938 fresco's te voorschijn gekomen daterend uit de tweede helft van de 15e eeuw. | |
| Het koor is ingericht om er avondmaal te kunnen houden. | |
| Grondige kerkrestauratie in 1912 onder leiding van architect Rozema. Het kerkmeubilair wordt afgeloogd om het blank eikenhout weer zichtbaar te maken, de gewelven van de zuiderarm en de westelijke koortravee worden ontdaan van de witkalk, 15e eeuwse schilderingen komen te voorschijn, een bliksemafleidingssysteem wordt aangebracht. | |
| In 1938 worden opnieuw gewelfschilderingen ontdekt in het koorgedeelte. De schilderingen zijn in 1942-1945 geconserveerd door kunstschilder Gerhard Jansen. | |
| De twee oude klokken uit 1397 en 1548 werden op 5 maart 1943 gevorderd door de Duitse bezetters, maar bleven wegens hun grote ouderdom bewaard en kwamen in april 1946 terug. | |
| De kerk lag onder op 20 april 1945 onder artillerievuur, zware gevechten in wijde omgevig van Delfzijl, kerkdak en toren krijgen enkele voltreffers. | |
| Torenrestauratie najaar 1948 tot voorjaar 1950. Kerkrestauratie april 1953-1958. | |
| Rond de jaarwisseling van 1957/58 werd met de afwerking van het meubilair begonnen. | |
| De kerk werd op dinsdag 21 april 1959 weer in gebruik genomen. In de middagdienst van zondag 26 april 1959 werd de kerk weer ingewijd. | |
| PKN-kerk. | |
| Op 12 januari 2005 zijn de beide klokken weer in de toren gehangen. Bij de grote klok, in 1397 door Albertus gegoten, was de kroon kapot. En in de in 1548 door Geert van Wou jr gegoten klok was een scheur ontstaan in de slagrand. De klokken zijn gerestaureerd door de Fa. Daelmans te Stiphout (Helmond). | |
| Kerkrestauratie tussen 2011 en ?? | |
| De kerk heeft inmiddels zoveel aardbevingsschade, dat de lopende kerkrestauratie aanzienlijk is vertraagd. |
Bronvermelding van het (kerk)gebouw
| Boeken | |
| Brouwer: orgelluiken in Ned 7 66 | |
| Dorgelo, Wim; De Groninger orgelmaker Albertus Anthoni Hinsz (1704-1785)10 | |
| Gierveld: 250 jaar Hinsz-orgel Leens 22 24 25 35 38 | |
| Gregoir, Edouard Georges Jacques (1822-1890): Historique de la facture et des facteurs d'orgues, Antwerpen (1865)110 285 289 | |
| Hess 34 | |
| Steensma: langs de oude Groninger Kerken 81-83 foto's 49* 50a* 51* 52* 53* | |
| Talstra, Frans: langs nederlandse orgels I 17 47 82*, uitgave Bosch & Keuning te Baarn |
| Tijdschriften en andere uitgaves | |
| brochure orgelhistorie in Groningen; Stichting Groningen Orgelland* | |
| contactbrief voor kerkenverzamelaars 54(2005)14, 124(2018)3 | |
| de Orgelvriend 3(1976)6-7* | |
| groninger orgelagenda (2012)24 | |
| het Orgel 12(1954)front-pagina*, 1(1965)35, 11(1965)414, 5(1972)112-113 124**, 6(1972)146-150 162*, 7/8(1972)181-185, 11(1972)270-274 277**, 12(1972)308* 309-311, 1(1973)9-14 17*, 3(1973)71-81**, 5(1973)136-139 150**, 6(1973)174-180 188**, 7/8(1973)210-214 220***, 9(1973)242-248 253-255, 12(1974)409-414 417* 418**, 2(1975)62-64 | |
| het Orgelblad IV(1961)163 | |
| kerkepadgids (1980)64 |
Orgel locaties
| Naam gebouw | Plaats | Periode |
|---|---|---|
| Hervormde kerk Petrus en Paulus | Loppersum | - |
Orgelhistorie
| b: | Andreas de Mare (?-1599) , Vorden (Bedum) 1562, het orgel heeft orgelluiken |
| r: | ± 1590 ?? |
| r: | H. Huisz 1665 |
| b: |
Albertus Anthony Hinsz, Groningen 1735/36; binnenwerk vernieuwd, nieuw Hoofdwerk, Rugwerkkas ook uit 1736 ? - onderhoud A.A. Hinsz te Groningen tot 1783 - onderhoud Franz Caspar Schnitger vanaf 1783 - onderhoud H.H. Freytag te Groningen vanaf 1799 tot 1811 |
| r: |
Hermann Heinrich Freytag, Groningen 1803/04; orgelluiken verwijderd; M II ap: Man 12-Rw 8 - het orgel is in 1803 of 1832 geverfd - onderhoud broers Freytag te Groningen tot 1858 - onderhoud P. Kuipers 1858 - onderhoud H. Kuipers te Stedum vanaf 1863 |
| r: |
Fa. Petrus van Oeckelen & Zn., Groningen 1864/65 - het ontwerp-contract is uit begin 1864 |
| r: |
Fa. van Oeckelen zomer 1881 - onderhoud H. Kuipers te Stedum 1881 tot 1884 - onderhoud Jan Doornbos te Groningen na 1887 |
| r: | Jan Doornbos, Groningen 1905 |
| r: | 1912; de orgelkas wordt afgeloogd door schilder H. Alkema te Appingedam |
| r: |
1918; nieuwe magazijnbalg voorzien van 3 treden - disp. 1927 M II ap: Hw 12-Bov 8 - onderzoek van Klaas Doornbos Janszoon te Groningen begin 1929 |
| r: |
Klaas Doornbos Janszoon, Groningen 1929/30 - contract getekend op 17 september 1929 - de windmotor is in 1933 aangebracht en geleverd door H. Dijksterhuis, electriciteitsbedrijf in Loppersum en aangesloten door orgelmaker H. Vegter |
| r: |
Klaas Doornbos Janszoon, Groningen 1939; Tremulant aangebracht, gemaakt door de Fa. M. Spiering te Dordrecht harmonium gebruikt tijdens de restauratie rond 1940 |
| r: | Klaas Doornbos Janszoon, Groningen ± 1948; oorlogsschade hersteld |
| r: |
Mense Ruiter, Groningen 1949; balgenkamer verplaatst naar de noordkant van de orgelgalerij - tijdens de torenrestauratie, de treden vervangen door een handpomp met 2 schepbalgen, magazijnbalg met motor - op 3 en 4 oktober 1955 is het orgel grondig onderzocht door E. en R. van Vulpen - orgel in januari 1956 gedemonteerd door Fa. Gebr. van Vulpen te Utrecht en opgeslagen op de zolder van het gemeentehuis te Loppersum i.v.m. de kerkrestauratie kerkdiensten in een voormalige openbare school i.m.v. de kerkrestauratie harmonium voor liedbegeleiding |
| r: |
Fa. Gebr. van Vulpen, Utrecht 1958/60; M II ap: Hw 12-Rw 8 adviseurs Lambert Erné en Willem Hülsmann |
| r: |
reconstructie orgelkassen 1958/59; frontrestauratie, (de "verworden" galerij uit de 19e eeuw heeft het veld geruimd), schilder- en verguldwerk door Cor en Bernard Edskes het vertrouwde harmonium blijft in 1958 gebruikt in afwachting van de orgelrestauratie - in november 1959 is de frontrestauratie voltooid. Op 20 mei 1960 werd de opdracht voor de restauratie gegeven - pijpwerk in 1962 naar Fa. Gebr. van Vulpen te Utrecht, het binnenwerk lag al ruim 6 jaar opgeslagen op de zolder van het gemeentehuis te Loppersum |
| r: |
Fa. Gebr. van Vulpen, Utrecht 1963/65; orgel op de oorspronkelijke plaats tegen de torenmuur opgehangen, binnenwerk is stijl Hinsch 1735 gerestaureerd, Rugwerk in staat Freytag 1803; M II ap: Hw 12-Rw 8 - keuringsrapport ondertekend door L.E. Erné, G. Leonhardt, W. Hülsmann en C.H. Edskes, rijksorgeladviseur orgel op 1 maart 1965 in gebruik genomen |
| r: | 2008 grote herstelbeurt |
| r: |
Fa. Bakker & Timmenga, Leeuwarden medio 2015/16; beperkte restauratie met behulp van de achterstandsregeling Brim-PIP adviseur Stef Tuinstra in samenwerking met de rijksconsulenten Rudi van Straten en Wim Diepenhorst |
| r: | Fa. Bakker & Timmenga, Leeuwarden 2018; latere wijzigingen aan het orgelbalkon in de jaren vijftig worden teruggedraaid. Het orgel is door aardbevingen onveilig geworden, dat wordt nu hersteld |
Dispositie
| 1804 (volgens vervolg dispositieverzameling van Hess): | |
| Manuaal | |
| Quintadena 16, Prestant 8, Fluit Does 8, Octaav 4, Spitsfluit 4, Quint 3, Octaav 2, Sexquialtra, Mixtuur, Fagot 16, Trompet 8, Vox Humana 8 | |
| Rugwerk | |
| Roerfluit 8, Prestant 4, Gedekte Fluit 4, Nassart 3, Octaav 2, Woudfluit 2, Scherp, Dulciaan 8 | |
| Pedaal | |
| aangehangen | |
| 5 Blaasbalgen | |
| 1927 (volgens organiste Jantine H. Harsveld): | |
| Hoofdmanuaal | |
| Bourdon 16, Prestant 8, Fluitdoes 8, Octaaf 4, Speelfluit 4, Quintfluit 3, Octaaf 2, Mixtuur IV-V-VI, Sexquialter II, Fagott 16 bas/discant, Trompet 8 bas/discant, Voxhumana 8, Tremulant | |
| Bovenmanuaal | |
| Roerfluit 8, Viola di Gamba 8, Praestant 4, Gedekt Fluit 4, Nassat 3, Octaaf 2, Woudfluit 2, Dulciaan 8 | |
| Pedaal | |
| aangehangen | |
| 1955 (vóór demontatie in 1956): | |
| Hoofdmanuaal C-c3 | |
| Bourdon 16, Prestant 8, Fluit Does 8, Vox Celeste 8, Octaaf 4, Speelfluit 4, Quintfluit 3, Octaaf 2, Sexquialtera II (omstreeks 1929 verwijderd), Mixtuur IV-V-VI 1 bas/discant, Fagot 16 bas/discant, Trompet 8 bas/discant | |
| Rugwerk C-c3 | |
| Roerfluit 8, Viola di Gamba 8, Prestant 4, Gedektfluit 4, Nassat 3, Octaaf 2, Woudfluit 2, Dulciaan 8 | |
| Pedaal C-d1 | |
| aangehangen | |
| 2 windladen: C- en Cis-lade, magazijnbalg | |
| bas/discant tussen bº en c' | |
| 2 Afsluiters, Winddruk 80 mm. waterdruk, Toonhoogte 3/4 toon boven a'=440 Hz., Stemming evenredig zwevende temperatuur | |
| 1965 (Hinsz/Van Vulpen): | |
| Hoofdwerk C-c3 | |
| Quintadena 16, Praestant 8, Fluit Does 8, Octaaf 4, Speelfluit 4, Quintfluit 3, Octaaf 2, Sexquialter II, Mixtuur IV-V-VI 1 bas/discant, Fagot 16 bas/discant, Trompet 8 bas/discant, Vox Humana 8 | |
| Rugwerk C-c3 | |
| Roerfluit 8, Prestant 4, Gedektfluit 4, Nassat 3, Octaaf 2, Woudfluit 2, Scherp IV 2/3, Dulciaan 8, Tremulant (inliggend) | |
| Pedaal C-d1 | |
| aangehangen | |
| 2 Afsluiters | |
| Toonhoogte een halve toon boven a1 = 440 Hz., evenredig zwevende temperatuur |
Bronvermelding van bovenstaand orgel
| Boeken | |
| Geen informatie aanwezig | |
| Tijdschriften en andere uitgaves | |
| Geen informatie aanwezig | |
Laatste update: 2018-06-22 11:46:42