Hervormde Grote of St Gertrudiskerk
In gebruik
Foto: Hans Vreeman
Kerkstraat 1
Hindeloopen (Hylpen)
Gemeente Súdwest-Fryslân
Friesland

(Kerk)gebouw

Het stadje aan de Zuiderzee is ontstaan in de 8e eeuw.
In de middeleeuwen (13e eeuw) stond er nabij de Buren een parochiekapel gewijd aan St. Gertrudis, de Benedictijnenmonniken van het Sint Odulphusklooster uit Stavoren bedienden de parochie.
Een eeuw later werd het een zelfstandige parochie.
De kapel is in 1570 verwoest. West-Friese bannelingen deden een aanval op de Zuidwesthoek.
De toren was klaar in 1593.
In 1600/32 is de kapel herbouwd naar ontwerp van bouwmeester Albert Jansz.
De preekstoel en de banken zijn uit ± 1600.
Het gebouw is in ± 1630 weer afgebroken omdat het te klein was.
In 1632 is een nieuwe tweebeukige kerk gereed gekomen, gebouwd op fundamenten van de oude kerk.
In 1658 werd begonnen met een uitbreiding van de kerk, een zijbeuk, uitgevoerd door Dirck Jan.
Ook werd "een pei" (voorportaal) onder de galerij gebouwd door timmerman Claas. Hij kreeg de opdracht op 1 december 1658.
In 1660 liet leidekker Douwe Philips, die onderhoudswerk aan het kerkdak had verricht, het orgel voor rekening van de kerk stemmen.
De kerk is lange tijd in gebruik geweest als bijkerk.
In 1683 is de toren voorzien van klokken gegoten door Petrus Overney te Leeuwarden.
In 1668 zes koperen kroonluchters geplaatst.
In oktober 1701 was een blikseminslag in de toren.
De bovenste drie ommegangen van de toren zijn gesloopt. Houten torenspitsje.
Tussen 1724 en 1734 is de toren in ere hersteld, de lantaarn kwam tot stand.
In 1892 is de zijbeuk afgebroken wegens bouwvalligheid, de ingang is verplaatst naar de huidige zijgevel, preekstoel gebouwd (bestaande preekstoel naar Overijssel).
De koperen kronen uit 1892 zijn bewaard gebleven.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn de klokken weggenomen door de Duitsers. Na de oorlog is één klok achterhaald, een tweede opnieuw gegoten.
In 1970-1975 zijn kerk en toren gerestaureerd en de toren extra gefundeerd.
Aan de zuidelijke ingang een gebroken fronton met het jaartal 1658.
De ingang in de zuidmuur is in 1892 aangebracht.
Vanaf Pinksteren 1973 PKN-kerk.
De kerk is een Rijksmonument.
Op zondagmorgen om 9.30 uur een dienst in de Ned Hervormde kerk, zondagavond om 19.30 uur in de Gereformeerde kerk.
Naast de PKN-Gemeente is een ondergrondse uitbreiding gerealiseerd, bestaande uit een entree, een vergaderruimte en toiletten naar ontwerp van het architectenbureau Zijlstra te Bakhuizen. De meningen over de uitbreiding zijn verschillend.

Bronvermelding van het (kerk)gebouw

Boeken
Bakker: van Reitsum naar Gouderak 86
Jongepier, Jan: frieslands orgelpracht I 16*; uitgave Boeijenga, Sneek 1970
Knock, Nicolaes Arnoldi: dispositien der merkwaardigste kerk-orgelen (1788)7
Vlagsma: de Friese orgels (1500-1750)44 46 60 94-96 125 132 136 137 142 143 144 146 149 150 169 176 177-178 184 196* 207 293 347 385 393 427 457-458 469 472 475 476, Fryske Akademy Leeuwarden 2003
Tijdschriften en andere uitgaves
contactbrief voor kerkenverzamelaars 61(2009)20
de Mixtuur 25(1978)564, 38(1982)298
het Orgel 11(1977)358 360
kerkepadgids (1985)35*

Orgel locaties

Naam gebouw Plaats Periode
Hervormde Grote of St Gertrudiskerk Hindeloopen -

Orgelhistorie

b: Anthony Verbeeck, Bolsward 1635
- het orgel is in 1643 door twee organisten gestemd; Fecko Wolkama en Wijnand Jans
- in 1649 leverde Hendrick Alberts "traliën bij 't orgel" (de balusters van een balustrade)
r: 1654/55; reparatie
- het orgel werd gestemd in 1660
r: conrector Nicolaus Johannes Wismar 1665/66; reparatie
r: Harmen Jans, Berlikum 1678; aantal schalbekerts van de Trompet vernieuwd
r: Harmen Jansz, Berlikum 1678/79; grote vernieuwing, werkzaamheden aan de kas en de balgenstoel, nieuw pijpwerk; M I: 14 en 3 Blaasbalgen (volgens Knock)
contract opgesteld 26 maart 1678, aanvullend contract op 17 juli 1678
keuring eind 1678 door organist Johannes Havingha uit Koudum
r: Jan Harmens, Berlikum 1691; stellen
- het orgel werd in 1661 of 1692 gestemd door Jan Harmens te Berlikum
- onderhoud Jan Harmens te Berlikum 1701 tot 1720
r: Jan Harmens, Berlikum 1700; herstelling balgen
- op 16 oktober 1701 slaat tijdens de godsdienstoefeniging de bliksem in de toren, zodat deze afbrandt en instort, orgel beschadigd ??
de kas werd gebouwd in 1718 door Jan Harmens
- onderhoud Jophannes Radeker van 1721 tot 1725
- stembeurt Hendricus Radeker te Franeker 1725
- onderhoud zoon Hendricus Radeker te Franeker 1725
- onderhoud en schoonmaak Jan Franssen te Zweins 1726 tot 1728
r: Jan Franssen, Zweins 1727; schoonmaak
- onderhoud Johann Michaell Schwartzburg, Leeuwarden 1729 tot 1748
- onderhoud en stemmen Folkert Reitsma te Nijland 1750 tot 1768
r: Folkert Reitsma, Nijland 1754, 1758 en 1768; reparaties
- onderhoud en stellen Pieter Sijbes de Vries te Leeuwarden 1769 tot 1776
- onderhoud Auke Kampen te Koudum 1777
r: Auke Kampen, Koudum 1779, 1781, 1782, 1786 en 1787; reparaties
r: Johannes Spoorman, Franeker 1789; grote reparatie
- onderhoud Johannes Spoorman te Franeker 1787 tot ??
b: Jacob en Luitjen van Dam, Leeuwarden 1813; in bestaande kas uit OOSTERBIERUM Ned Hervormde kerk (in de door Jan Harmens in 1714 en 1719 gebouwde kassen)
o/r: Fa. van Dam, Leeuwarden 1867/68, onderkas Hoofdwerk vervangen door een lagere en bredere en de lade met het pijpwerk van het Rugwerk werd als Bovenwerk geplaatst, twee klaviers balustrade-orgel met de klaviatuur aan de zijkant, nieuw snijwerk op de bovenkas, de kas werd voorzien van eigentijdse imposante torenbekroningen, vleugelstukken en blinderingen; M II ap: Hw 9-Bov 6
r: Fa. Bakker & Timmenga, Leeuwarden 1935; Voix Celeste zwevend gestemd op verzoek organist
r: Orgelmakerij Bakker & Timmenga, Leeuwarden 1980; volledige technische restauratie; M II ap: Hw 9-Bov 6
adviseur Hans Erné te Utrecht
het orgel werd op 10 oktober 1980 weer in gebruik genomen met een bespeling door Hans Erné

Dispositie

1788 (volgens Nicolaas Arnoldi Knock uit 1635):
Manuaal
3 Blaasbalgen
 
± 1970:
Manuaal C-f3
Bourdon 16 discant, Prestant 8, Holpijp 8, Viool 8 discant, Octaaf 4, Quint 3, Octaaf 2, Mixtuur III, Trompet 8 bas/discant
Bovenwerk C-f3
Prestant 8 discant, Fluit does 8, Prestant 4, Fluit 4, Gemshoorn 2, Carillon II discant, Tremulant
Pedaal
aangehangen
Manuaalkoppel
 
1980 (Van Dam/Bakker & Timmenga):
Manuaal C-f3
Bourdon 16 discant, Prestant 8, Holpijp 8, Viola 8 discant, Octaaf 4, Quint 3, Octaaf 2, Mixtuur III, Trompet 8 bas/discant
Bovenwerk C-f3
Prestant 8 discant, Fluit does 8, Prestant 4, Fluit 4, Gemshoorn 2, Carillon II discant, Tremulant
Pedaal
aangehangen
Manuaalkoppel
Foto: Hans Vreeman

Bronvermelding van bovenstaand orgel

Boeken
Geen informatie aanwezig
Tijdschriften en andere uitgaves
Geen informatie aanwezig
Laatste update: 2018-06-02 18:40:34