Hervormde kerk Sint Andreas
In gebruik
Foto: Hans Vreeman
Tsjerkereed 1
Wijnaldum (Winaem)
Gemeente Harlingen
Friesland

(Kerk)gebouw

Het dorp bestond al in de 7e eeuw.
Kerk gebouwd in 1500 aan de Buorren, gewijd aan Sint Andries. Kerk gebouwd in de laatgotische stijl.
De toren is in 1864 ingestort, en werd herbouwd.
In de 18e eeuw werd het kerkinterieur opgeknapt en verfraaid. De preekstoel uit 1726 of 1728 heeft fraai gesneden panelen met bijbelse taferelen. Het houtsnijwerk is van Arjen Lous. De kanselkuip heeft gewrongen en omrankte korinthische hoekzuiltjes. De kansel zorgt samen met de lambrisering, het doophek met gesneden deur, de 18e eeuwse heren- en vrouwenbanken - met in sierlijke Lodewijk XIV-stijl gesneden wangstukken - voor een rijk kerkinterieur.
In 1904 is de toren opnieuw herbouwd. Het westelijke deel van de kerk werd eveneens herbouwd en met nieuw materiaal in neogotische stijl opgetrokken volgens ontwerp van Jurjen Bruns.
Omvangrijke kerkrestauratie in 1931 onder leiding van de bekende architect Hendrik Kramer (1850-1934) De kerk werd ontpleisterd en opnieuw met oud bouwmateriaal bekleed. Het kwam eigenlijk op volledige nieuwbouw neer. Het koor werd van het schip afgescheiden en voor nevenruimten ingericht. De lichtkronen in een art déco-achtige stijl zijn vermoedelijk in 1931 door Hendrik Kramer ontworpen. Het orgel is overgeschilderd in een kleurstelling die passend is binnen het algehele restauratiegegeven van dat jaar.
De kerk staat op de Rijksmonumentenlijst.
PKN-kerk.
De kerk is ± 2005 aanvullend hersteld en is bouwkundig in goede staat. De kerk is geschikt gemaakt voor multi-functioneel gebruik en op gezette tijden zullen concerten in de kerk georganiseerd worden waar ook het orgel bij betrokken wordt.
De Hervormde gemeente en de Gereformeerde kerk te Wijnaldum-Oosterbierum zijn kortgeleden gefuseerd. Daarbij is besloten dat de oude dorpskerk van Wijnaldum het nieuwe "huis" van de PKN-kerk zal zijn.

Bronvermelding van het (kerk)gebouw

Boeken
Knock, Nicolaes Arnoldi: dispositien der merkwaardigste kerk-orgelen (1788)32
Vlagsma: de Friese orgels (1500-1750)73-74 104-105 137 138 141 150 198 248-249 315 394 454 475, Fryske Akademy Leeuwarden 2003
Tijdschriften en andere uitgaves
contactbrief voor kerkenverzamelaars 64(2010)20 23*, 65(2011)8
het Orgel 3(1974)110

Orgel locaties

Naam gebouw Plaats Periode
Hervormde kerk Sint Andreas Wijnaldum -

Orgelhistorie

b: 17e eeuw ??
orgel verwoest 1684 bij instorten toren ??
b: Jan Harmens, Berlikum 1719/20; M I: Man 9
contract getekend 13 februari 1719
eerst moest een galerij met een peiwand worden gebouwd
orgel opgeleverd op 12 september 1720
onderhoud door Jan Franssen (Formstra) te Zweins van 1725 tot 1748
onderhoud door zoon Johannes Jans van 1750 tot 1768
r: Pieter Sijbes de Vries, Leeuwarden 1772; schoonmaak, reparatie en frontpijpen gefolied
stemmen Pieter Sijbes de Vries te Leeuwarden 1774 en 1776
onderhoud Jan Feddema te Harlingen 1777 tot 1787
r: Johannes Spoorman, Franeker 1790; reparatie
onderhoud rond 1800 Johannes Spoorman te Franeker tot een aantal jaren in de 19e eeuw
r: Johannes Spoorman, Franeker, enkele herstelwerkzaamheden
r: Willem van Gruisen, Leeuwarden 1836; ombouw, nieuwe windlade en levering 4 nieuwe registers, te weten Fluit travers 8 discant, Fluit d'Amour 4, Mixtuur III-IV en Trompet 8 en een aangehangen pedaal, de bestaande orgelkast werd gehandhaafd
b: Fa. L. van Dam & Zn., Leeuwarden 1869; nieuwe orgelkas met gebruik van de windlade uit 1836/37 en pijpwerk uit 1720 en 1836/37 overgenomen als Hoofdmanuaal. De windvoorziening en het nieuwe Dwarswerk met vier registers en één reservering
onderhoud Fa. Van Dam te Leeuwarden later van Vaas & Bron, eveneens te Leeuwarden
voorafgaand aan de grondige kerkrestauratie van 1931 werd omtrent het orgel advies ingewonnen bij J. Paardekoper, organist van de Grote of Jacobijnerkerk te Leeuwarden. Hij adviseert het orgel te behouden. Daarop werd het orgel door A. Pannekoek in samenwerking met de Fa. Vaas & Bron (opvolger van de Fa. Van Dam) gedemonteerd en na de kerkrestauratie weer op dezelfde plaats als voorheen opgebouwd. Er vond enig schoonmaakwerk en herstel plaats en het orgel werd opnieuw geschilderd.
Sinds die tijd is het orgel jaarlijks sober en doelmatig onderhouden door de Fa. Bakker & Timmenga te Leeuwarden
r: Orgelmakerij Bakker & Timmenga, Leeuwarden 2010; conserverend technisch herstel naar de toestand van 1869. Het pijpwerk van het hoofdwerk staat nog steeds op de windlade uit 1836/37, die ooit ingepast is geweest in de kleine orgelkast van 1720. De dispositie van het Hoofdwerk is onveranderd gebleven. Het Dwarswerk heeft in plaats van een Gemshoorn 2 een Woudfluit 2. Op de gereserveerde plaats op het Dwarswerk kwam een Quintfluit 3.
adviseur Stef Tuinstra
Op 19 november 2010 werd het orgel feestelik weer in gebruik genomen

Dispositie

1720:
Manuaal C D E F G A-c'''
Prestant 8 discant, Holpijp 8, Gemshoorn 8, Prestant 4, Gemshoornquint 2 2/3, Superoctaaf 2, Sifflet 2, Mixtuur III, Sesquialter I-II bas/discant
3 Blaasbalgen
 
1788 (volgens Nicolaas Arnoldi Knock):
Manuaal C-c''' kort Octaaf
Praestant 8, Holpyp 8, Octaaf 4, Gemshoorn 4, Quint 3, Super Octaaf 2, Sifflet 2, Sexquialter II, Mixtuur III
3 Blaasbalgen
 
1836:
Manuaal
Praestant 8, Holpyp 8, Fluit Travers 8 discant, Octaaf 4, Fluit d'Amour 4, Quint 3, Super Octaaf 2, Sifflet 2, Sexquialter II, Mixtuur III-IV, Trompet 8, Tremulant
Pedaal
aangehangen
 
1869:
Manuaal
Bourdon 16, Praestant 8, Holpyp 8, Octaaf 4, Fluit d'Amour 4, Quint 3, Super Octaaf 2, Sifflet 2, Sexquialter II, Mixtuur III-IV, Trompet 8, Tremulant
Pedaal
aangehangen
 
2010:
Manuaal C-f'''
Prestant 8 discant, Holpijp 8, Gemshoorn 8, Prestant 4, Gemshoornquint 2 2/3, Superoctaaf 2, Sifflet 2, Mixtuur III, Sesquialter I-II bas/discant
Dwarswerk C-f'''
Quintfluit 3
Pedaal C-d'
aangehangen

Geen
foto
beschikbaar

Bronvermelding van bovenstaand orgel

Boeken
Geen informatie aanwezig
Tijdschriften en andere uitgaves
Geen informatie aanwezig
Laatste update: 2018-06-22 11:46:42