Hervormde kerk - Alexanderkerk
In gebruik

Geen
foto
beschikbaar

Juckemaweg 3
Rinsumageest (Rinsumageast)
Gemeente Dantumadeel
Friesland

(Kerk)gebouw

Grote kerk in Romaanse en Gotische bouwstijl gelegen op een natuurlijke heuvel terzijde van de dorpskom.
De kerk is gebouwd in de 12e eeuw, nauw verbonden met het klooster Klaarkamp, dat in 1165 werd gesticht ten noordoosten van het dorp.
De noordbeuk is opgetrokken uit tufsteen met rondgesloten koor met crypte, een gotische zuidbeuk van baksteen en een zadeldaktoren uit 1200. Voor het schip en koor is tufsteen gebruikt.
De prachtig overwelfde ruimte is de enige crypte van het noorden.
In de noordmuur sporen van verschillende vensters en een aanbouw.
In de 13e eeuw werd de kerk uitgebreid tot drie schepen, waardoor eigenlijk een basiliek ontstond.
De schepen zijn met elkaar verbonden door zware kolommen.
In de 16e eeuw werd een schip verwijderd.
De laat-gotische zijbeuk is van baksteen.
In 1600 werd de zadeldaktoren vernieuwd.
De ingang van de noordbeuk is afkomstig van de voormalige Eysinga State, een adellijk huis, dat in 1850 werd gesloopt.
De oudste klok dateert uit 1620 en is gegoten door Hans Falck.
Onder het koor een driebeukige crypte met een altaar uit de 12e eeuw, geschonken door Friese kruisriddersdie in het Heilig Land hadden gevochten. De crypte is in de loop der tijd in gebruik geweest als bewaarplaats voor relieken, grafkelder, kapel, gevangenis en bergruimte voor aardappels.
Pas in de Tweede Wereldoorlog werd de toegang van de crypte ontdekt.
Het gewelf rust op twee zuilen van travertijnsteen.
Tijdens een restauratie in 1953 ontdekte men vijf grafkelders in de kerk: twee in het schip en drie in de zijbeuk, behorende aan het adellijke families Tjaarda, Eysinga en Aylva.
De kerk staat op de Rijksmonumentenlijst.
Op 29 mei 1988 is de restauratie, die 2 jaar duurde, afgerond. De indeling is gewijzigd. Alleen het orgel en de preekstoel staan nog op hun oude plaats.
De protestantse gemeente in wording (PKNiw) te Rinsumageest-Sybrandahuis heeft besloten met één gebouw te gaan werken. Dat is de Hervormde Alexanderkerk uit de 12e eeuw.
De nieuwe PKN-gemeente kreeg de naam van Claercamp, een herinnering aan het klooster Claercamp (zie daar) dat hier ooit stond.

Bronvermelding van het (kerk)gebouw

Boeken
Bakker: van Reitsum naar Gouderak 60 101 102*
Hiemstra/Vries, de: waar het hart in licht en klei klopt (2009)12-15****, uitgave Friese Pers Boekerij, Leeuwarden
Knock, Nicolaes Arnoldi: aantekeningen bij disposities kerkorgelen van J. Hess, vervolgd en bijgevoegd door George Hendrikus Broekhuyzen Sr. en Jan Zwart, Kampen (1973)20
Knock, Nicolaes Arnoldi: dispositien der merkwaardigste kerk-orgelen (1788)26
Vlagsma: de Friese orgels (1500-1750)23 48 130 136 141 142 149 150 200-201 316 395, Fryske Akademy Leeuwarden 2003
Tijdschriften en andere uitgaves
contactbrief voor kerkenverzamelaars 20(1988)15, 64(2010)25
de Mixtuur 25(1978)565, 40(1982)368 372, 64(1989)186
kerkepadgids (1979)19, (1980)79

Orgel locaties

Naam gebouw Plaats Periode
Hervormde kerk - Alexanderkerk Rinsumageest -

Orgelhistorie

b: 16e eeuw ??
orgel gesloopt
b: Willem Meijnerts, Berlikum 1646/48; snijwerk kas uitbesteed aan antieksnijder Jacob Coninck te Leeuwarden; M II: Man 7-Borstw 4
de Leeuwarder korfmaker jan Eelckes vlocht in 1648 een wilgentenen scherm, op de balustrade geplaatst voor privacy van de organist
onderhoud en stemmen Willem Meijnerts te Berlikum 1650 tot
r: Willem Meijnerts en Eeling Fockes begin 1650; herstelling
r: Willem Meijnerts, Berlikum 1653; reparatie
r: Jan Harmens, Berlikum 1700; reparatie
stemmen Jan Harmens, Berlikum 1718
r: Jan Franssen, Zweins 1726; reparatie
r: 1730; reparatie van de balgen
in 1733 maakte weduwe van Gerloff Johannes te Dokkum gordijnen voor het front om te voorkomen dat vogels en vleermuizen naar binnen gingen en opdwarrelend stof tijdens het delven van graven te voorkomen
r: Pieter Sijbes de Vries, Leeuwarden 1766; schoonmaak en enig reparatiewerk
onderhoud en stemmen Pieter Sijbes de Vries te Leeuwarden 1767 tot 1776
r: kistemaker Oene Jurriens 1784; nieuwe balgen
r: Lambertus van Dam, Leeuwarden 1801; uitgebreide reparatie, orgel verfraaid met vleugelstukken op de kas, gesneden door beeldsnijder S. Feddema
het uit 1648 daterende wilgetenen scherm werd vernieuwd door Sijbren van Rijs
inwijding orgel op 6 december 1801
onderhoud Lambertus van Dam te Leeuwarden vanaf 1801
toen hij was overleden ging het over op zijn zonen
r: Willem van Gruisen, Leeuwarden 1844; reparatie
r: Willem Hardorff, Leeuwarden 1852; drie blaasbalgen hernieuwd
o: WIERUM ned herv kerk Fa. Bakker & Timmenga, Leeuwarden 1892
b: Fa. Bakker & Timmenga, Leeuwarden 1892; M II vp: Hw 8-Bov 6-Ped 3
orgelinwijding op 8 mei 1892
r: Fa. Bakker & Timmenga, Leeuwarden 1995; M II vp: Hw 8-Bov 6-Ped 4

Dispositie

1788 (volgens Nicolaas Arnoldi Knock):
Manuaal C D E F G A-c'''
Praestant 8, Holpyp 8, Octaaf 4, Quintfluit 3, Super Octaaf 2, Mixtuur III-IV-V, Sesquialter discant
Borstwerk C D E F G A-c'''
Holpijp 8, Fluit 4, Octaaf 2, Regaal 8
3 Blaasbalgen
 
1995:
Hoofdwerk (manuaal I)
Bourdon 16, Prestant 8, Holpijp 8, Melophoon 8, Octaaf 4, Quint 3, Octaaf 2, Trompet 8 bas/discant
Bovenwerk (manuaal II)
Roerfluit 8, Viola di Gamba 8, Salicionaal 8, Fluit 4, Gemshoorn 2
Pedaal
Subbas 16, Violon 8, Octaaf 4

Geen
foto
beschikbaar

Bronvermelding van bovenstaand orgel

Boeken
Geen informatie aanwezig
Tijdschriften en andere uitgaves
Geen informatie aanwezig
Laatste update: 2018-06-22 11:46:42