Hervormde Grote of Martinikerk
In gebruik
Foto: Hans Vreeman
Groot Kerkhof 24
Boalsert (Bolsward)
Gemeente Súdwest-Fryslân
Friesland
Boalsert (Bolsward)
Gemeente Súdwest-Fryslân
Friesland
(Kerk)gebouw
| Zie: hierboven. | |
| In het koor van de Martinikerk in 1893 is een deel het het meubilair van de Broerekerk evenals de histororische waardevolle grafzerken en het orgel. In het koor werd met deze objecten een kerkelijk museum ingericht. | |
| Tijdens de restauratie van de kerk in 1943-1955 zijn onderdelen opgeslagen geweest op de zolder van de secretarie in het stadhuis. | |
| Toen de kerk weer in gebruik was genomen zijn ze teruggehaald en op de gewelven van het zuider toegangsportaal opgeslagen met de bedoeling om op de voormalige plaats in het koor een balkon te maken en het orgel re reconstrueren. | |
| De plannen zijn niet uitgevoerd en nu staan de kassen in de Der Aa-kerk te GRONINGEN (zie daar). |
Bronvermelding van het (kerk)gebouw
| Boeken | |
| Geen informatie aanwezig | |
| Tijdschriften en andere uitgaves | |
| Geen informatie aanwezig | |
Koororgel
Orgel locaties
| Naam gebouw | Plaats | Periode |
|---|---|---|
| Hervormde Grote of Martinikerk | Boalsert | 1964 - |
Orgelhistorie
| b: | Fa. H.J. Vierdag, Enschede 1964; M I ap: Man 7 |
Dispositie
| 1964 (Vierdag): | |
| Manuaal | |
| Prestant 8, Holpijp 8, Octaaf 4, Roerfluit 4, Octaaf 2, Nasard 1 1/3, Mixtuur IV 1 1/3 | |
| Pedaal | |
| aangehangen |
Foto: Hans Vreeman
Bronvermelding van het koororgel
| Boeken | |
| Kriek/Zandt: Organum novum 130 afb XXXV* | |
| Talstra, Frans: langs nederlandse orgels I 71*, uitgave Bosch & Keuning te Baarn | |
| Vlagsma: de Friese orgels (1500-1750)19-20 38-39 166 169 383 428, Fryske Akademy Leeuwarden 2003 |
| Tijdschriften en andere uitgaves | |
| het Orgel 9(1963)163, 2(1964)32, 4(1965)139* 151 |
Hoofdorgel
Orgel locaties
| Naam gebouw | Plaats | Periode |
|---|---|---|
| Hervormde Grote of Martinikerk | Boalsert | - |
Orgelhistorie
| b: |
Raphael Rodensteen ± 1539 op een balkon tegen de torenwand; orgelkas uit 1545-1550 - het orgel is op 22 mei 1777 verkocht aan A. Campen te Koudum |
| b: |
Albertus Anthoni Hinsz, Groningen 1776/81, legaat van burgemeester Franciscus Elgersma en zijn vrouw Pietje Algra voor bouw van het nieuwe orgel, zijn neef Nic. Elgersma bekostigde de ornamenten; met oud materiaal. De orgelkas is ontworpen door Jan Noteboom, stadsarchitect van Leeuwarden. Beelden op het orgel van Hermanus Berkenbijl, beeldhouwer te Leeuwarden; M II vp: Hw 14-Rw 10-Ped 10 orgel geëxamineerd en goedgekeurd door Johannes Tammen, organist te Groningen en Jan Teddema, organist te Harlingen het orgel is op donderdag 28 juni 1781 ingewijd |
| r: |
Freytag 1805 het orgel is op 4 oktober 1805 na een korte redevoering met afwisseling van gezang en muziek weer in gebruik genomen - onderhoud Eeltje Sjoerds Ypma, Bolsward |
| r: | Fa. Lambertus van Dam, Leeuwarden 1860/61; uitbreiding met een Bovenwerk (3e manuaal) met 8 registers.De originele donkerroodbruine afwerking van de orgelkas werd vervangen door het huidige blanke eikenhout |
| r: | Eeltje Sjoerds Ypma, Bolsward 1884; dispositiewijziging en plaatsing koppeling Hoofdwerk-Bovenwerk |
| r: | Fa. Bakker & Timmenga, Leeuwarden 1918, Bov in Zwelkast, Vox Celeste 8 op aparte pneumatische lade |
| r: | 1922 orgel gewijzigd en vergroot met een Vox Celeste 8 op het Bovenwerk |
| r: | Fa. Flentrop, Zaandam 1953/55; dispositiewijzigingen: op het Rugwerk een nieuwe Sexquiater en Scherp, alle tongen van het Hinsz-pijpwerk werden vervangen. Het Bovenwerk kreeg een Prestant 4; M III vp: Hw 14-Rw 10-Bov 8-Ped 10 |
| r: | Fa. Flentrop, Zaandam 1956; er werd een nieuw modern pedaalklavier geplaatst |
| r: |
Fa. Jos Vermeulen, Alkmaar 1976; restauratie Bovenwerk Adviseur Willem Hülsmann - In 1988 werden (onder andere) alle beelden zeer onzorgvuldig met witte muurverf overgeschilderd. De beelden en andere delen van het orgel worden teruggebracht naar de oorspronkelijke lichtbeige tint |
| r: |
2001/03; alle windladen van Hoofdwerk, Rugwerk, Bovenwerk en Pedaat werden hersteld, plus de speel- en registermechanieken aan de zijde van de windladen (de omvang van die fase was beperkt vanwege het beperkte budget binnen de BRRM-regeling) het orgel is op 24 juni 2003 weer in gebruik genomen met een bespeling door Aart Bergwerff en Kees Nottrot - Uitgebreid kleuronderzoek door Peter Dijkman en Claudia Junge: de orgelkas was oorspronkelijk voorzien van een donkerroodbruine lak. De eikenhouten kas werd gehandhaafd |
| r: |
Flentrop Orgelbouw, Zaandam 2015/16; deze restauratie was het slot van een langer gefaseerd restauratieproces. Het respecteren van de historisch gegroeide situatie van 1781 tot 1955; behoud van het 3e manuaal, de zes balgen, de balgenkamer, de windkanalen, de orgelkas, de klaviatuur, de speel- en registermechanieken en het pijpwerk werd onder handen genomen: de Sexquiater en Scherp uit 1955 zijn nu beter ingepast, de tongen van de tongwerken werden weer vernieuwd, nieuwe schalbekers voor de Vox Humana 8 van het Hoofdwerk..Het is weer mogelijk met getreden wind te spelen. Het oorspronkelijke pedaalklavier van Hinsz is bij eerdere wijzigingen van het orgel verloren gegaan. Een nieuw pedaalklavier naar voorbeeld van het Hinsz-orgel te Harlingen zou worden gerecontrueerd. Ton Koopman stelde een 18e eeuws pedaalklavier te beschikking uit de faillete boedel van orgelmaker Pels. Adviseur Aart Bergwerff Het orgel werd op 21 oktober 2016 weer in gebruik genomen |
Dispositie
| 1781 (Hinsz): | |
| Hoofdwerk C-f3 | |
| Holpyp 16, Praestant 8 discant dubbel, Holpyp 8, Baardpyp 8, Octaaf 4, Spitsfluit 4, Quint 3 discant dubbel, Superoctaaf 2, Woudfluit 2, Cornet III, Mixtuur IV-VI bas/discant, Trompet 16 bas/discant, Trompet 8, Vox humana 8, Tremulant | |
| Rugwerk C-f3 | |
| Praestant 8, Fluit dolce 8, Octaaf 4, Gedaktfluit 4, Nassart 3, Superoctaaf 2, Speelfluit 2, Sexquialter II-III, Scherp III-IV, Dulciaan 8, Tremulant | |
| Pedaal C-d1 | |
| Praestant 16, Bourdon 16, Octaaf 8, Gedakt 8,k Rhoerquint 6, Octaaf 4, Nagthoorn 2, Bazuin 16, Trompet 8, Schalmey 4 | |
| Manuaal schuifkoppel. | |
| Drie afsluitingen. Ventiel. Calcant. | |
| 1788 (volgens Nicolaas Arnoldi Knock): | |
| Manuaal C-f3 | |
| Holpyp 16, Praestant 8 discant dubbel, Holpyp 8, Baardpyp 8, Octaaf 4, Spitsfluit 4, Quint 3 discant dubbel, Super Octaaf 2, Woudfluit 2, Mixtuur IV-V-VI, Cornet IV, Trompet 16 bas/discant, Trompet 8, Voxhumana 8, Tremulant | |
| Rug Positief C-f'3 | |
| Praestant 8, Fluit douce 8, Octaaf 4, Gedaktfluit 4, Nassart 3, Super Octaaf 2, Speelfluit 2, Sexquialter II-III, Scherp III-IV, Dulciaan 8, Tremulant | |
| Pedaal C-d1 | |
| Praestant 16, Bourdon 16, Octaaf 8, Gedakt 8, Rhoer Quint 6, Octaaf 4, Nagthoorn 2, Bazuin 16, Trompet 8, Schalmey 4 | |
| 3 Afsluiters, 1 Windlossing, 1 Calcanten Klok, 6 Blaasbalgen | |
| Stemming Kamer-toon | |
| 1885 (volgens van ’t Kruijs): | |
| Hoofdklavier | |
| Holpijp 16, Prestant 8, Holpijp 8, Baardpijp 8, Octaaf 4, Speelfluit 4, Quint 3, Octaaf 2, Woudfluit 2, Cornet, Mixtuur, Trompet 16, Trompet 8, Fagot 8 | |
| Rugwerk | |
| Prestant 8, Flûte douce 8, Melophone 8, Octaaf 4, Fluit 4, Nazard 3, Octaaf 2, Speelfluit 2, Cornet, Dulciaan 8 | |
| Bovenklavier | |
| Salicionaal 8, Roerfluit 8, Viola di Gamba 8, Flûte travers 4, Salicet 4, Quintfluit 3, Nachthoorn 2, Clarinet 8 | |
| Pedaal | |
| Prestant 16, Bourdon 16, Octaaf 8, Salicionaal 8, Gedakt 8, Octaaf 4, Nachthoorn 2, Bazuin 16, Trompet 8, Schalmei 4 | |
| Koppelingen | |
| Afsluitingen | |
| 1943 (volgens dr A. Bouman): | |
| Hoofdwerk (II) | |
| Holpijp 16, Praestant 8 discant dubbel, Holpijp 8, Baarpijp 8, Octaaf 4, Speelfluit 4, Quint 2 2/3 discant dubbel, Octaaf 2, Woudfluit 2, Cornet III 5 1/3-4-3 1/5, Mixtuur IV-VI 2, Trompet 16, Trompet 8, Fagot 8 | |
| Rugwerk (I) | |
| Praestant 8, Fluit douce 8, Melophone 8, Octaaf 4, Fluit 4, Nasard 2 2/3, Octaaf 2, Speelfluit 2, Cornet III 2 2/3, Dulciaan 8 | |
| Zwelwerk (manuaal III) | |
| Salicionaal 8, Roerfluit 8, Viola di gamba 8, Voix céleste 8, Salicet 4, Fluit travers 4, Quintfluit 2 2/3, Nachthoorn 2, Clarinet 8 | |
| Pedaal | |
| Praestant 16, Bourdon 16, Octaaf 8, Gedekt 8, Salicionaal 8, Octaaf 4, Nachthoorn 2, Bazuin 16, Trompet 8, Schalmei 4 | |
| 1955 (Hinsz/Flentrop): | |
| Hoofdwerk (II) | |
| Holpijp 16, Prestant 8, Holpijp 8, Baarpijp 8, Octaaf 4, Spitsfluit 4, Quint 3, Superoctaaf 2, Woudfluit 2, Mixtuur IV-VI 2 (met terts), Cornet III discant, Trompet 16, Trompet 8, Vox Humana 8 | |
| Rugwerk (II) | |
| Prestant 8, Fluit douce 8, Octaaf 4, Gedacktfluit 4, Nasat 3, Superoctaaf 2, Speelfluit 2, Scherp III-IV, Sexquialter II-III, Dulciaan 8 | |
| Bovenwerk (manuaal III) | |
| Salicionaal 8, Viola di Gamba 8, Roerfluit 8, Prestant 4, Fluit travers 4, Quintfluit 3, Nachthoorn 2, Clarinet 8 (doorslaand), Tremulant | |
| Pedaal | |
| Prestant 16, Bourdon 16, Octaaf 8, Gedekt 8, Roerquint 6, Octaaf 4, Nachthoorn 2, Bazuin 16, Trompet 8, Schalmei 4 | |
| Gebruikelijke koppels | |
| 1976 (Hinsz/Vermeulen): | |
| Hoofdwerk (II) | |
| Holpijp 16, Praestant 8 discant dubbel, Holpijp 8, Baarpijp 8, Octaaf 4, Spitsfluit 4, Quint 3 discant, Superoctaaf 2, Woudfluit 2, Mixtuur IV-VI, Cornet III discant, Trompet 16 bas/discant, Trompet 8, Vox Humana 8 | |
| Rugwerk (I) | |
| Praestant 8, Fluit douce 8, Octaaf 4, Gedacktfluit 4, Nasat 3, Superoctaaf 2, Speelfluit 2, Scherp III-IV, Sexquialter II-III, Dulciaan 8 | |
| Bovenwerk (III) | |
| Salicionaal 8, Viola di Gamba 8, Roerfluit 8, Prestant 4, Fluit travers 4, Quintfluit 3, Nachthoorn 2, Clarinet 8 (doorslaand), Tremulant | |
| Pedaal | |
| Prestant 16, Bourdon 16, Octaaf 8, Gedekt 8, Roerquint 6, Octaaf 4, Nachthoorn 2, Bazuin 16, Trompet 8, Schalmei 4 | |
| Gebruikelijke koppels | |
| 2016 (Hinsz/Flentrop): | |
| Hoofdwerk C-f3 | |
| Holpijp 16, Prestant 8, Baarpijp 8, Holpijp 8, Octaaf 4, Spitsfluit 4, Quint 3, Octaaf 2, Woudfluit 2, Cornet III (4-3 1/5 2 2/3) discant, Mixtuur IV-VI 2, Trompet 16, Trompet 8, Vox Humana 8 | |
| Rugwerk C-f3 | |
| Prestant 8, Fluit Douce 8, Octaaf 4, Fluit 4, Nasard 3, Octaaf 2, Speelfluit 2, Sexquialter II-III (1 1/3 1), Scherp III-IV 1, Dulciaan 8 | |
| Bovenwerk C-f3 | |
| Salicionaal 8, Viola di Gamba 8, Roerfluit 8, Salicet 4, Fluit Travers 4, Quintfluit 3, Nachthoorn 2, Clarinet 8 | |
| Pedaal C-d1 | |
| Prestant 16, Bourdon 16, Octaaf 8, Gedekt 8, Roerquint 6, Octaaf 4, Nachthoorn 2, Bazuin 16, Trompet 8, Schalmei 4 | |
| Manuaalkoppel Rugwerk-Hoofdwerk (schuifkoppel), Manuaalkoppel Hoofdwerk-Bovenwerk, Pedaalkoppel-Rugwerk | |
| Tremulant. Tremulant Rugwerk. Tremulant Bovenwerk | |
| Vier afsluitingen. Ventiel | |
| De oorspronkelijke winddruk naar 70 mm. werd hersteld |
Foto: Hans Vreeman
Bronvermelding van het hoofdorgel
| Boeken | |
| Bakker: van Reitsum naar Gouderak 71 | |
| Bouman, mr A.: orgels in Nederland (1943)35 83; uitgave Allert de Lange, Amsterdam 1943 | |
| Dorgelo, Wim; De Groninger orgelmaker Albertus Anthoni Hinsz (1704-1785)6 7* 8** 9 10 | |
| Gierveld, dr Arend Jan: 250 jaar Hinsz-orgel Leens 20 21 26 28 36 | |
| Gregoir, Edouard Georges Jacques (1822-1890): Historique de la facture et des facteurs d'orgues, Antwerpen (1865)45 110 119 289 | |
| Jongepier, Jan: Frieslands orgelpracht I 37*; uitgave Boeijenga, Sneek 1970 | |
| Jongepier, Jan: achter het Friese orgelfront-tentoonstelling orgelbouw (1776-1926)33 | |
| Kluiver, dr J.H.: historische orgels in Zeeland III n 5 | |
| Knock, Nicolaes Arnoldi: aantekeningen bij disposities kerkorgelen van J. Hess, vervolgd en bijgevoegd door George Hendrikus Broekhuyzen Sr. en Jan Zwart, Kampen (1973)5 | |
| Knock, Nicolaes Arnoldi: dispositien der merkwaardigste kerk-orgelen (1788)5 | |
| Kruijs, M.H. van 't: disposities der verschillende orgels (1885)27 | |
| Oost, Ger/Wisgerhof, Bert: er staat een orgel 12 | |
| Seijbel: klankschoonheid Drentse orgels 20 | |
| Talstra, Frans: langs nederlandse orgels I 12 18 25 27 33 39 41 46 71* 116*, uitgave Bosch & Keuning te Baarn | |
| Vlagsma: de Friese orgels (1500-1750)19 36 38 50 51-52 92-93 115 122 124 125 128 132 133 136 142 144 147 149 166-167 169 242-243 272 278 279 280 281 282 299 346 349 374 381 383 398 427 428 469 470 471, Fryske Akademy Leeuwarden 2003 |
| Tijdschriften en andere uitgaves | |
| 75 jaar Flentrop Orgelbouw 37 54 | |
| contactbrief voor kerkenverzamelaars 18(1987)13, 19(1988)14, 21(1989)13, 32(1994)28, 50(2003)17 | |
| de Mixtuur 25(1978)563, 38(1982)320, 39(1982)340, 49(1985)781, 64(1989)186-187, 66(1990)302 | |
| de Orgelvriend 12(1976)19, 1(1977)3 | |
| grepen uit de orgelgeschiedenis van de Ned. Hanzesteden, samenstelling Maarten Seijbel (2015)7* | |
| het Orgel 3(1974)110, 10(1976)326 | |
| het Orgelblad I(1958)77 78*, III(1960)15, V(1962)20-22* 38 | |
| kerken . . . monumenten, uitgave Rijksdienst voor de Monumentenzorg december(1977)*, (1983)* | |
| kerkepadgids (1978)bijlage, (1980)80 |
Koororgel
Orgel locaties
| Naam gebouw | Plaats | Periode |
|---|---|---|
| Hervormde Grote of Martinikerk | Boalsert | 1539 - |
Orgelhistorie
| b: | mr Jacob , Bolsward ± 1490 |
| b: |
mr Raphael Rodensteen, Groningen en mr Simon, Bolsward 1539 op een balkon tegen de noordmuur van het koor met delen uit ± 1490; M II: Hw-Bov - het orgel heeft tot 1580 dienst gedaan in de katholieke traditie bij de gezangen van de kanunniken |
| o/r: | Hoofdwerkkas naar BOLSWARD Ned Hervormde kerk - Broerekerk 1635; uitbreiding met een Rugwerk |
| o: |
BOLSWARD Ned Hervormde Grote of Martinikerk Fa. Bakker & Timmenga, Leeuwarden 1869; orgelkas in het museum in het koor van de kerk, het binnenwerk is toen waarschijnlijk verwijderd, slechts enkele frontpijpen waren nog aanwezig - de lege kassen bleven tot 1943 in de kerk - tijdens de restauratie van de kerk van 1943 tot 1955 zijn de onderdelen opgeslagen geweest op de zolder van de secretarie in het stadhuis - de kassen zijn in 1955 teruggehaald en op de gewelven van het zuider toegangsportaal opgeslagen met de bedoeling om op de voormalige plaats in het koor een balkon te maken en het orgel te reconstrueren |
| o: |
orgelkassen na een omzwerving via Middelburg in 1967 naar GRONINGEN Ned Hervormde kerk - Martinikerk (orgel wacht op nieuwe bestemming en werd opgeslagen op de gewelven van de Martinikerk). Het binnenwerk is niet meer aanwezig - in 1990 werd het oude materiaal overgenomen door de Stichting Oude Groninger Kerken |
| o: | orgelkassen naar GRONINGEN Ned Hervormde kerk - Der Aa-kerk in het transpect |
Dispositie
| 1635: | |
| Hoofdwerk F G A-g2 a2 | |
| Prestant 8, Octaaf 4, Mixtuur, Scherp | |
| Bovenwerk F G A-g2 a2 | |
| Holpijp 8, (Prestant 4), Fluit 4, Nasard 2, Gemshoorn 2, Trompet 8 bas/discant, (Regaal 8) |
Geen
foto
beschikbaar
Bronvermelding van het koororgel
| Boeken | |
| - |
| Tijdschriften en andere uitgaves | |
| grepen uit de orgelgeschiedenis van de Ned. Hanzesteden, samenstelling Maarten Seijbel (2015)7-8 |
Laatste update: 2018-10-23 09:14:56