Hervormde Grote kerk
In gebruik
De Drift 19
aan de Drachter Vaart - hoek Zuidkade 10
Drachten
Gemeente Smallingerland
Friesland

(Kerk)gebouw

Drachten is ontstaan uit de twee dorpjes: Noorder-Dragten en Zuider-Dragten. Deze dorpjes hadden elk een kerk. De beide kerkjes konden de toeloop van het vele volk niet meer herbergen en verkeerden ook in een desolate toestand. Bij het gereedkomen van de Drachtstervaart verschoof het economische zwaartepunt, en daarmee ook de bevolking, naar de vaart toe.
Nieuwe kerk gebouwd in 1743 aan de vaart. 900 zitplaatsen.
Op 25 april 1743 werd de eerste steen gelegd en op 10 november vond de ingebruikname plaats.
Een gedeelte van de kapconstructie is opgetrokken met houten balken uit de oude kerkjes.
In opdracht van ds Hillenius werden na het gereedkomen van de Grote Kerk de twee kerkjes afgebroken, maar de twee begraafplaatsen bleven bestaan.
De buitenzijde van de kerk is sober gehouden. Alleen de ingangspartij heeft enige allure met boven de ingang een gevelsteen, gevat in een Lodewijk XIV-achtig ornament met de namen van de kerkvoogden van Noorder- en Zuiderdragten en die van de predikant en hun wapenschilden. In de Franse tijd (1796) zijn de wapenschilden weggekapt. Boven de ingang, in de toren, bevindt zich de 'eerste steen'. De steen draagt als opschrift: Hecter Luvius van Haersma out 5 Jaer heeft aan dese kerk de Eerst Steen geleit 1743.
Onder in de kuip van de preekstoel is het jaartal 1743 gesneden. Kleine rococo-ornamentjes zijn gesneden op de hoekstijlen en enige ander delen van de kuip. De kanseltrap heeft een fraaie leuning die wordt gevormd door gesneden, opengewerkte balusters. De naam van de houtsnijder is onbekend. De vijf panelen van de preekstoel dragen allegorische figuren.
De herenbank is in 1744 gesneden door C. Kooystra. Kooystra, geb. 1712 te Oudega. De bank bevat de namen en wapens van L. Ians, M. Kooystra, F. Wytses, Y. Meinerts, F. Frankes en S. Pybes. Volgens de wapens met halve adelaren, de klavers en de eikels zijn deze afkomstig van eigenerfde boeren.
De gebrandschilderde ramen zijn geschilderd door de gebroeders Staak. Jurjen (1720-1747) schilderde er drie, Ype (1717-1808) één. De gebroeders woonden in Sneek. Ype is zelfs nog een tijd burgemeester van Sneek geweest. De gebroeders Staak hebben in Friesland ook voor andere kerken ramen gemaakt.
In 1746 is een luidklok in de toren opgehangen. Tijdens de tweede wereldoorlog is de klok door de Duitsers gevorderd en na de oorlog niet teruggekomen. De nieuw gegoten luidklok is in 1948 in de toren gehangen.
Een overhuifde herenbank met mooi open houtsnijwerk is, als dank voor zijn financiële bijdrage, aangeboden aan Cornelis van Haersma, secretaris van de rekenkamer van Friesland. Sommigen zeggen dat hij grietman van Smallingerland was. De wapens in de schilden zijn in 1796 (Franse tijd) verwijderd, evenals de wapens boven de ingang van de kerk.
De koperen kroonluchters en armblakers zijn in 1819 aangekocht van de Lutherse Gemeente in Amsterdam en zijn afkomstig uit de kerk op de hoek van het Spui en de Singel. Op één van de ballen van de kroon is de volgende inscriptie gevonden: "Anno 1632, den 14 Augustus is de eerste steen aan deze Kerk gelei.". Deze inscriptie heeft betrekking op de kerk in Amsterdam en niet op die van Drachten. Waarschijnlijk zijn deze kroonluchters vervangen in 1863 bij de invoering van gasverlichting. Eén armblaker is nog aanwezig.
Ook zijn er nog een aantal grafstenen. Het aantal personen dat in de kerk werd begraven is beperkt gebleven.
Op drie wandborden zijn de namen vermeld van de predikanten en kerkelijk werkers, eventueel met foto, die in de loop der jaren de gemeente hebben gediend.
Het zilveren doopvont is bij de bevestiging van nieuwe lidmaten, op 11 april 1954, in gebruik genomen. Het sierlijke zilverwerk, met de vredesduif op het deksel, rust op een eenvoudig passend houten voetstuk en is ontworpen door de Drachtster goud- en zilversmid G.M. van Manen.
In 1976 onderging de kerk een herinrichting en werd voorzien van nieuwe banken die meer zitconform geven. De oude herenbanken bleven gespaard.
De consistorie is in de jaren 1980 gebouwd, omdat de gemeente behoefte had aan vergaderruimte.
Op de overhuifde herenbank staat een model van een skûtsje. Dit skûtsje is eind 1990, bij zijn vertrek als predikant, geschonken door ds Jan Hofstra.
De PKN-kerk is een Rijksmonument.
Het gebouw heeft in 2006 een multi-culturele functie gekregen. De Zuiderkerk is in die wijkgemeente duidelijk de kerk voor de zondagse eredienst.
Restauratie 2015. In de hele kerk is vloerverwarming aangebracht en de kerk heeft nu fraaie glazen deuren. De massieve houten kerkbanken – kenmerkend voor de kerk – zijn deels vervangen door stoelen. Bij de werkzaamheden werden 2 vondsten gedaan: een oud sarcofaagdeksel met daarop 2 bisschopsstaven en een kruis. Ook een deel van een wijdingssteen kwam uit de fundering. Een oude gevelsteen uit 1743 van de pastorie bij de Grote kerk is teruggeplaatst in de hal van de kerk.
De kerk is op 1e Kerstdag 2015 weer in gebruik genomen.

Bronvermelding van het (kerk)gebouw

Boeken
Gregoir, Edouard Georges Jacques (1822-1890): Historique de la facture et des facteurs d'orgues, Antwerpen (1865)133 288
Tijdschriften en andere uitgaves
75 jaar Flentrop orgelbouw 23 51 62
contactbrief voor kerkenverzamelaars 17(1987)15, 55(2006)20
de Mixtuur 25(1978)564, 41(1883)414, 82(1996)63
de Orgelvriend 9(1981)6
het Orgel 11(1962)217, 4(1974)157, 7/8(1975)233, 6(1987)231*

Orgel locaties

Naam gebouw Plaats Periode
Hervormde Grote kerk Drachten -

Orgelhistorie

b: Jan Adolf Hillebrand (1786-1846), Leeuwarden 1820, gebouwd met aanzienlijke gift van vrouwe E.P. van Smonia te Leeuwarden. Op de torens van het hoofdwerk staan beelden die Geloof, Hoop en Liefde voorstellen. De kast van het rugwerk is versierd met de beelden van koning David met de harp en musicerende engeltjes (zogenaamde putti); M II ap: 18 registers
orgelinwijding op zondag 22 oktober 1820 met bespeling door P. Tadema te Heerenveen
r: L.J. en J. van Dam, Leeuwarden 1833; herstel
r: L.J. en J. van Dam, Leeuwarden 1834/35
r: 1842
r: N.A.G. Lohman, Groningen 1861/62
r: Fa. Flentrop, Zaandam 1942; pneumatisch vrij pedaal
r: Flentrop Orgelbouw, Zaandam 1974; restauratie Rugwerk; M II Pn vp: Hw 11-Rw 7-Ped 4
r: Flentrop Orgelbouw, Zaandam 1985/86; restauratie, vrij Pedaal met 2 registersM II vp: Man 11-Rugpos 7-Ped 2
adviseur Willem Hülsmann
orgel op vrijdag 21 november 1986 weer in gebruik genomen met een bespeling door Willem Hülsmann en eigen organist J. Mulder

Dispositie

1974:
Hoofdwerk
Bourdon 16, Prestant 8, Holpijp 8, Dwarsfluit 8 discant, Octaaf 4, Speelfluit 4, Quint 3, Superoctaaf 2, Mixtuur III-IV, Cornet III discant, Trompet 8 bas/discant
Rugwerk
Gedekt 8, Viola 8 discant, Prestant 4, Openfluit 4, Nasard 3, Woudfluit 2, Dulciaan 8
Pedaal
Subbas 16, Octaaf 8, Gedekt 8, Fluit 4
 
1986:
Manuaal C-f3
Bourdon 16, Prestant 8, Holpijp 8, Fliute Travers 8 discant, Octaaf 4, Fluit 4, Quint 3, Superoctaaf 2, Cornet III discant, Mixtuur III-IV, Trompet 8 bas/discant
Rugpositief C-f3
Gedekt 8, Viola di Gamba 8 discant, Prestant 4, Fluit 4, Nasard 3, Woudfluit 2, Dulciaan 8
Pedaal C-d1
Bourdon 16, Octaaf 8
Manuaalkoppel, Pedaalkoppel-Hoofdwerk

Bronvermelding van bovenstaand orgel

Boeken
Geen informatie aanwezig
Tijdschriften en andere uitgaves
Geen informatie aanwezig
Laatste update: 2018-06-02 15:40:12