Hervormde kerk - Mauritiuskerk
In gebruik
Foto: Maria Veldmans
Eegracht 48
Stadskoemarkt
IJlst (Drylts)
Gemeente Wymbritseradiel
Friesland

(Kerk)gebouw

Kerk gebouwd in de 14e eeuw op de oostelijke oever van de Ee "Kerpelkerk", gewijd aan de H Mauritius behorende bij het Sint Maria klooster der Karmelieten, op de begraafplaats aan de Galamagracht. Driehoekige kerk met een zadeldaktoren.
De kerk was rond 1827 bouwvallig. De kerk werd afgebroken en op het vrijgekomen terrein is de huidige begraafplaats aangelegd, waarop de zerken uit de kerk werden herplaatst.
Nieuwe kerk gebouwd in 1827/3. Op deze plek bevond zich in de 17e eeuw de Hettingastins, Eind 17e eeuw maakte deze stins plaats voor de stads koemarkt. In 1830 verrees op de plaats van de koemarkt de Ned Hervormde kerk De forse omgeleide toren heeft een achtkantige ingesnoerde naaldspits die met leien gedekt is. Op de toren staan drie windwijzers.
De toegangsdeur wordt geflankeerd door zuilen met ionische kapitelen die een segmentvormig fronton dragen. Kerk en toren liggen ruim achter de rooilijn aan de Eegracht.
De kerk werd in 1830 in gebruik genomen.
De preekstoel uit 1647, het doophek, het bord met collectezakjes (het "ponkjebord") en het Bader-pijpwerk van het oorspronkelijke orgel zijn in 1830 overgebracht naar de nieuwe kerk. Op het ruggenschot een bijzondere baretknop.
In 1855 was er een brand in de kerk achterin onder het orgel.
In 1868 is een zuidelijke dwarsarm gebouwd.
Predikantenbord met de namen van alle predikanten sinds de Reformatie. In 1996 is elders een nieuw bord geplaatst omdat het oude bord vol raakte. Sinds 1 december 1996 ook de namen van de gereformeerde predikanten.
In de toren twee klokken uit de voormalige kerk; de oudste klok de "Salvator" werd in 1542 gegoten door de Kamperklokkengieters Geert van Wou en Johan ter Steghe. In 1970 is de klok vervangen door een nieuwe klok van de Fa. Eysbouts vanwege een scheur. Hij staat sinds 1972 op een stenen sokkel naast het gemeenschapshuis. De tweede klok is in 1700 gegoten door Petrus Overney te Leeuwarden.
De kerk is een Rijksmonument.
De kerk is in 2000 in- en uitwendig gerestaureerd: de kerk werd opnieuw geschilderd en de banken werden volgens een nieuw bankenplan ingedeeld.
Op zaterdag 23 september 2000 is de kerk weer in gebruik genomen.
De kerk is in 2005 PKN-kerk geworden. De Gereforfeerde kerk - Stadslaankerk is in 2005 gesloten (zie daar).

Bronvermelding van het (kerk)gebouw

Boeken
Gregoir, Edouard Georges Jacques (1822-1890): Historique de la facture et des facteurs d'orgues, Antwerpen (1865)158 281
Knock, Nicolaes Arnoldi: aantekeningen bij disposities kerkorgelen van J. Hess, vervolgd en bijgevoegd door George Hendrikus Broekhuyzen Sr. en Jan Zwart, Kampen (1973)7-8
Knock, Nicolaes Arnoldi: dispositien der merkwaardigste kerk-orgelen (1788)10
Kruijs, M. H. van 't: disposities der verschillende orgels (1885)126, uitgave Frits Knuf, Amsterdam 1972
Talstra, Frans: langs nederlandse orgels I 23 44, uitgave Bosch & Keuning te Baarn
Vlagsma: de Friese orgels (1500-1750)47 126 127 144 147 150 186-187 306 350 351 389 425 469 470, Fryske Akademy Leeuwarden 2003
Tijdschriften en andere uitgaves
contactbrief voor kerkenverzamelaars 45(2001)20, 58(2007)25
de Mixtuur 25(1978)566
het Orgel 10(1967)233, 11(1967)267* 271-272, 12(1967)304, 11(1989)448

Orgel locaties

Naam gebouw Plaats Periode
Hervormde kerk - Mauritiuskerk IJlst -

Orgelhistorie

b: onbekend
b: Arnold en Tobias Bader, Leeuwarden 1645 met delen van het oude orgel; M II ap: Hw 8-Bov 6
- het contract is in 1641 gesloten.
In 1642 lieten de broers Bader het werk in de steek en vertrokken naar Zutphen om hun broer Hans Henrich te assisteren bij de bouw van het orgel in de Sint Walburgkerk.
- voortzetting van de bouw door Arnold en Tobias Bader in 1645/46; ze hadden ontdekt dat de balgen en de windkanalen van het oude orgel niet meer bruikbaar waren
r: Johannes Radeker, Groningen 1714; reparatie
- onderhoud Johannes Radeker te Groningen 1715 tot 1727
- onderhoud Johann Michaell Schwartzburg te Leeuwarden 1732 tot 1748
r: organist Stephanus van Loonsma, IJlst 1750; reparatie balgen
- onderhoud organist Stephanus van Loonsma te IJlst 1750 tot
r: Folkert Reitsma, Nijland 1760, kas geschilderd door Jan Walles, Jacob Sijbes vlocht een scherm van wilgetenen voor op de balustrade
r: Folkert Reitsma, Nijland 1765 en 1768; reparatie
- onderhoud en stellen Pieter Sijbes de Vries te Leeuwarden 1771 tot 1776
r: Gottlied Heijnemann 1778; reparatie
r: Meinte Postma, Leeuwarden 1781; reparatie
- stemmen Gottlied Heijnemann in 1785
- stemmen Rudolf Knol in 1786
- onderhoud Albertus van Gruisen te Leeuwarden 1791 tot 1803
- in ± 1830 is het orgel ontmanteld door L.J. en J. van Dam te Leeuwarden
b: Luitjen en Jacob van Dam, Leeuwarden 1832/34; nieuwe kas op een orgelgalerij, met oud pijpwerk uit diverse perioden (bijv. uit het oude orgel van Gebr. Arnold en Tobias Baders uit 1645); M II ap: Hw 8-Bov 5
orgel geëxamineerd en goedgekeurd door J. en A. Schuil
inwijding orgel op 9 januari 1834 door de leeraar R. Rodenburg
- het orgel is bij een brand in 1855 beschadigd
r: P.J. Radersma, Wieuwerd vóór 1865
r: Fa. E. Leeflang, Apeldoorn 1967; M II ap: Hw 8-Bov 5
adviseurs dr M.A. Vente en Edskes
r: Orgelmakerij Bakker & Timmenga, Leeuwarden 2015; groot onderhoud

Dispositie

1774 (volgens Dispositiën van Joachim Hess):
Manuaal
Praestant 8, Holpyp 8, Octaaf 4, Quint 3, Sexquialter II, Ruischpyp II, Mixtuur III-IV, Trompet 8
Bovenwerk
Quintadeen 8, Praestant 4, Blokfluit 4, Octaaf 2, Dwarsfluit 2 discant, Gemshoorn 1 1/2
Pedaal
aangehangen
Koppeling
Tremulant, 3 Blaasbalgen
 
(volgens: Vervolg van de Dispositiën van Nicolaes Arnoldi Knock):
Manuaal C-f3
Prestant 8, Holpijp 8, Octaaf 4, Quint 3, Octaaf 2, Tertiaan II, Cornet III-IV, Trompet 8
Boven Clavier C-f3
Fluit dolce 8, Viool di Gamba 8, Fluit d'amour 4, Gemshoorn 2
Pedaal C-fº
aangehangen
Koppeling
2 Afsluitingen, Tremulant, Ventil, 3 Blaasbalgen
 
1885 (volgens van ’t Kruijs):
Hoofdmanuaal
Prestant 8, Holpijp 8, Octaaf 4, Fluit 4, Quint 3, Octaaf 2, Cornet, Trompet 8
Bovenmanuaal
Prestant 8, Viola 8 discant, Fluit 8, Fluit 4, Fluit 2
Pedaal
aangehangen
Tremblant
 
1967 (Van Dam/Leeflang):
Hoofdwerk (I) C-f3
Prestant 8, Holpijp 8, Octaaf 4, Fluit 4, Quint 3, Octaaf 2, Cornet IV, Trompet 8
Bovenwerk (II) C-f3
Prestant 8 vanaf cº, Viola 8 discant, Fluit 8 bas/discant, Fluit 4, Fluit 2, Tremulant
Pedaal C-
aangehangen
Manuaalkoppel
Foto: Wikipedia

Bronvermelding van bovenstaand orgel

Boeken
Geen informatie aanwezig
Tijdschriften en andere uitgaves
Geen informatie aanwezig
Laatste update: 2018-06-22 11:46:42