Hervormde Grote of Walfriduskerk
In gebruik
Foto: Hans Vreeman
Plantsoen 2
Bedum
Gemeente Bedum
Groningen

(Kerk)gebouw

De eerste kerk was een houten kerk.
Stenen kerk uit 1050 (11e eeuw). Een driebeukige tufstenen kruisbasiliek werd gebouwd.
In de 12e eeuw was de kerk klaar en werd ze als kapittelkerk in gebruik genomen. Romaanse tufstenen toren uit de 12e eeuw.
Omstreeks 1484 werd de kerk vergroot met een zuiderzijbeuk van dezelfde hoogte en breedte als het schip, met hoge gotische ramen. In het westelijke raam bleef de zandstenen tracering, uitlopend in flamboyante vormen, bewaard.
In 1525 werd een hoogkoor gebouwd.
Aanvankelijk een bedevaartsplaats, de bedevaarten liepem terug.
Brandschade in 1536.
Het grote koor verdween na de Hervorming en het noordelijke transept werd verlaagd. Vóór 1600 verdween het hoogkoor.
De slappe bodem was de oorzaak van verzakkingen. De snel scheefzakkende toren moest in de 17e eeuw worden voorzien van steunberen, die omstreeks 1800 werden vernieuwd, muren werden herbouwd, gewelven stortten in en werden vervangen door stucplafonds.
In 1850 stortte het gewelf in.
Op 15 maart 1859 werden de kerk en de toren voor afbraak te koop aangeboden. Er kwam nogal wat protest vanuit de bevolking. De verkoop ging niet door.
De huidige kerk is zo het resultaat van vele aanpassingen.
De torenspits is in 1911 afgebrand.
De toren wordt sinds de restauratie van 1943/58 afgedekt door vier ruitschilden.
Is de toren inderdaad de meest scheve van ons land? Ze hangt 177 cm. (2,611 meter) uit het lood, bijna zoveel als de beroemde toren van Pisa in Italië. Bij metingen in ± 1988 bleek ze in 18 jaar tijd 7 cm. verder is weggezakt. De oorzaak berust bij de winning van aardgas.
In april 1992 is een begin gemaakt met de restauratie van deze kerk. Het meest noodzakelijke was de restauratie van de dak en kapconstructie. Midden 1993 was de eerste fase afgerond.
In de zomer van 1994 werd bekend dat de volgende restauratiefase kan worden uitgevoerd: herstel van de muren en een inwendige restauratie.
In 1995 is de restauratie voortgezet. Door oudheidkundig bodemonderzoek en bouwkundig onderzoek kwam men veel aan de weet over dit bijzondere kerkgebouw waaraan in de loop der eeuwen heel wat is verbouwd.
Meukelmaker Jan Boxum te Bedum heeft namens de Bedrijvenvereniging gemeente Bedum een nieuwe preekstoel gemaakt. De tekening hiervoor is mei 1996 aan de kerk aangeboden.
Het vroegere koor van de kerk is in grijs beton achter de kerk aangegeven.
De restauratie van de kerk is afgerond op 27 mei 1997.
Op 19 december 1997 is de kerk weer in gebruik genomen. De toren is bijna de meest scheve toren ter wereld. Hij staat 2 meter, 61 centimeter en 1 millimeter uit het lood. Dat is 70 centimeter meer dan de Leeuwarder Oldehove. Tijdens de restauratie probeerde men de toren iets rechter te zetten.
Naast kerkdiensten heeft de kerk ook een multi-funktionele bestemming.
Per 1 juli 2013 is de kerk buiten gebruik gesteld.

Bronvermelding van het (kerk)gebouw

Boeken
Gregoir, Edouard Georges Jacques (1822-1890): Historique de la facture et des facteurs d'orgues, Antwerpen (1865)131 133 174
Steensma: langs de oude groninger kerken 59 foto 36*
Talstra, Frans: langs nederlandse orgels I 22 53, uitgave Bosch & Keuning te Baarn
Tijdschriften en andere uitgaves
contactbrief voor kerkenverzamelaars 21(1989)12, 22(1989)11, 24(1990)15, 26(1991)11, 29(1993)16, 30(1993)18, 31(1994)17, 33(1995)16, 35(1996)19, 36(1996)18, 38(1997)17, 40(1998)14, 41(1999)17, 45(2001)18
de Mixtuur 7(1972) 118* 119, 38(1982)306 307 308 309*
de Orgelvriend 2(1976)7*, 1(1978)6, 8(1982)27, 6(1987)4
het Orgel 5(1972)117, 5(1996)23

Orgel locaties

Naam gebouw Plaats Periode
Hervormde Grote of Walfriduskerk Bedum -

Orgelhistorie

b: Timpe ??
b: Gebr. Lohman 1805; M II: 16 registers
r: Nicolaas Anthonie Gerhardus Lohman 1861
b: Hendrik Vegter (1892-1967), Usquert 1927 (1922); M/Pn II vp: Hw 8-Bov 4-Ped 1
r: Fa. Pels & van Leeuwen 1975; orgel gerestaureerd en gewijzigd, nieuwe mechanische pedaallade voor Bourdon 16 en Bazuin 16 met pijpwerk uit LAREN RK kerk (Fa. L. Verschueren, Heythuysen), de zwelwerk verviel. Viola di Gamba 8 (Hw) vervangen door een Quint 3 en Octaaf 2. Nieuwe klaviatuur, evenals een koppel Pedaal-Bovenwerk; M II vp: Hw 8-Bov 4-Ped 2
adviseur J. Weessies, organist te Bedum
r: Fa. Pels & van Leeuwen, 's Hertogenbosch 1993; op het Bovenwerk kwam een gebruikte Engelse Hoorn 8
o/r: Orgelmakerij Sicco Steendam, Warffum 1995/96; Demontage en opslag. Herplaatsing na kerkrestauratie in 1996

Dispositie

1922 (Vegter):
Hoofdwerk (I) C-g3
Bourdon 16, Prestant 8, Roerfluit 8, Viola di Gamba 8, Octaaf 4, Woudfluit 2, Cornet V discant, Trompet 8
Bovenwerk in zwelkast (II) C-g3
Holpijp 8, Eoline 8, Celeste 8, Fluit Gedekt 4, Nihil (open plaats)
Pedaal C-d1
Subbas 16 (tr. Hw.)
Manuaalkoppel, Koppel Pedaal-Hoofdwerk
Tremulant
Afsluiting Hoofdwerk, Afsluiting Bovenwerk
 
1975 (Vegter/Pels & van Leeuwen):
Hoofdwerk (I) C-g3
Bourdon 16 vanaf dis', Prestant 8, Roerfluit 8, Octaaf 4, Woudfluit 2, Cornet V discant, Mixtuur III-IV, Trompet 8
Bovenwerk (II) C-g3
Holpijp 8, Fluit Gedekt 4, Quint 3, Octaaf 2
Pedaal C-d1
Bourdon 16, Bazuin 16
Manuaalkoppel, Koppel Pedaal-Hoofdwerk, Koppel Pedaal-Bovenwerk
Mechanische sleepladen
 
1993: (Vegter/Pels & van Leeuwen):
Hoofdwerk (I) C-g3
Bourdon 16 vanaf dis', Prestant 8, Roerfluit 8, Octaaf 4, Woudfluit 2, Cornet V discant, Mixtuur III-IV, Trompet 8
Bovenwerk (II) C-g3
Holpijp 8, Fluit Gedekt 4, Quint 3, Octaaf 2, Engelse Hoorn 8
Pedaal C-d1
Bourdon 16, Bazuin 16
Manuaalkoppel, Koppel Pedaal-Hoofdwerk, Koppel Pedaal-Bovenwerk
Afsluiting Hoofdwerk en afsluiting Bovenwerk
Mechanische sleepladen

Bronvermelding van bovenstaand orgel

Boeken
Geen informatie aanwezig
Tijdschriften en andere uitgaves
Geen informatie aanwezig
Laatste update: 2018-06-02 18:44:19