Hervormde kerk St Vitus
In gebruik
Foto: Flip Veldmans
Pieter Jellessingel 1
Stiens

Gemeente Leeuwarderadeel
Friesland

(Kerk)gebouw

Romaanse kerk gebouwd in het eind van de 11e of begin 12e eeuw; tufsteen. Kerk gewijd aan de H Vitus.
Het tufstenen koor werd in de 13e eeuw vervangen door een van bakstenen koor.
Toren gebouwd in ± 1400.
Nieuwe toren gebouwd in de 15e of 16e eeuw. Het schip werd in westelijke richting verlengd met een smaller koor. Over het schip is een houten gewelf gebouwd, driepasvormig in dwarsdoorsnede. Muurstijlen en geprofileerde sleutelstukken.
17e eeuwse herenbank voor een grafsteen van Philip van Boshuysen (1652), grietman van het Bildt en Anna van Eysinga (1655).
Onder de koorvloer de grote of westelijke grafkelder voor de erven Frans Julius Johan van Scheltinga en Julia Katharina van Scheltinga te Oudwoude. In het midden van het koor de grote stuitsteen met ijzeren ringen die toegang geeft tot deze grafkelder.
Kansel uit de 17e eeuw. Herenbanken ertegenover uit 1635.
Vijf nieuwe psalm- en gezangborden in 1773 gemaakt met elk 140 bordjes met vergulde letters en cijfers.
Restauratie van de toren in 1898, hij werd voorzien van een zadeldak.
In 1914 werd het koor van de kerk verbouwd en onder het orgel een consistorie gemaakt, waardoor het orgel een weinig verplaatst moest worden.
De fraai geprofileerde ingangspartij kwam in 1957 tevoorschijn.
De kerk staat op een door een krans van meer dan tweehonderd jaar oude linden omgeven kerkhof.
Eind december 1988 is de restauratie van de toren afgerond.
PKN-kerk.

Bronvermelding van het (kerk)gebouw

Boeken
Bouman: Nederland Orgelland 60 103 afb VI-3*, uitgave Spruyt, van Mantgem & de Does, Leiden 1964
Jongepier, Jan: achter het Friese orgelfront - tentoonstelling orgelbouw (1776-1926)9
Knock, Nicolaes Arnoldi: aantekeningen bij disposities kerkorgelen van J. Hess, vervolgd en bijgevoegd door George Hendrikus Broekhuyzen Sr. en Jan Zwart, Kampen (1973)22-23
Knock, Nicolaes Arnoldi: dispositien der merkwaardigste kerk-orgelen (1788)27
Talstra, Frans: langs nederlandse orgels I 11 131*, uitgave Bosch & Keuning te Baarn
Vlagsma: de Friese orgels (1500-1750)25 26 48 127 137 141 146 147 150 220 332 406-407 469, Fryske Akademy Leeuwarden 2003
Tijdschriften en andere uitgaves
contactbrief voor kerkenverzamelaars 21(1989)14
de Mixtuur 52(1986)51
het Orgel 10(1973)282, 10(1976)326, 12(1977)409-411*
kerkepadgids (1985)77*

Orgel locaties

Naam gebouw Plaats Periode
Hervormde kerk St Vitus Stiens -

Orgelhistorie

b: vóór 1554; een organist vanaf 1555
begin 17e eeuw kreeg het orgel een functie in de eredienst ??
b: Arnold en Tobias Bader, Leeuwarden 1646; M I ap: Man 7
- onderhoud Jan Harmens te Berlikum 1708 tot 1720
- onderhoud Jan Franssen te Zweins 1721 tot 1729
r: Jan Claesses 1723; reparatie balgen, schoonmaak en stellen
r: Johann Michaell Schwartzburg, Leeuwarden 1729/30; reparatie, schoonmaak en Trompet 8
- onderhoud door organist Watse Goverts 1729 tot 1766
r: Johann Michaell Schwartzburg, Leeuwarden 1743; reparatie
r: Pieter Sijbes de Vries, Leeuwarden 1776/77; reparatie en schoonmaak, orgel in een nieuwe grotere kas geplaatst, passende achtvoets Rugwerkkas bijgemaakt, de schilder J. Schaap maakte de tekening en timmerman Frans Rinses vervaardigde de kas, de schilder S.R. Nicolaij te Leeuwarden voorzag de kas van de nodige verflagen en vergulde het snijwerk, dat door Dirk Embdervelt te Leeuwarden was gemaakt
r: Sijbe Pieters (zoon van Pieter de Vries) de Vries ??, Leeuwarden 1779; reparatie en schoonmaak
r: Gottlieb Heijnemann 1781; schoonmaak en reparatiewerk
onderhoud door eigen organist 1781 tot 1793
r: Albertus van Gruisen, Leeuwarden 1793; reparatie en in orde brengen van het orgel
- onderhoud Fam. van Gruisen te Leeuwarden 1793 tot 1803
- tussen 1804 en 1814 was er geen onderhoud
- onderhoud Johan Adolf Hillebrand te Leeuwarden 1814 tot 1820
- geen onderhoud na 1820 tot 1929
b: Gebr. Luitjen Jacob en Jacob van Dam, Leeuwarden 1829/30, Hoofdwerkkas uit 1776 en de Rugwerkkast uit 1829/30, bestaand pijpwerk en 17e eeuws pijpwerk van Westfaalse makerij, pijpwerk uit ARUM (Bader 1668), LEEUWARDEN Ned Hervormde kerk - Galileërkerk en vorig orgel van Bader, nieuwe galerij met kolommen; M II ap: Hw 8-Rw 5
o/r: Willem Hardorff, Leeuwarden 1853; verplaatsing orgel van de westzijde naar een galerij in de koorsluiting en Bourdon 16 geplaatst
r: Fa. Bakker & Timmenga, Leeuwarden 1912; een aantal open registers werd een halve toon opgeschoven en van expressions voorzien, de toonhoogte bleef gelijk
r: J. van de Bliek, Leeuwarden 1954; pedaalklavier vernieuwd en uitgebreid en de tractuur herzien
r: Fa. Bakker & Timmenga, Leeuwarden 1975/76; herplaatsing tegen de torenmuur, orgel geconsolideerd in de toestand van 1830, windvoorziening en -laden hersteld, de schuifkoppel werd gereconstrueerd, nieuw pedaalklavier, orgelkassen hersteld de aanwezige imitatie-mahonie verflaag werd weer tevoorschijn gehaald; M II ap: Hw 10-Rw 6
adviseur prof dr M.A. Vente

Dispositie

1788 (volgens Nicolaas Arnoldi Knock):
Manuaal C D E F G A-c3 kort Clavier
Holpyp 8, Praestant 4, Fluit 4, Octaaf 2, Quint 1 1/2, Mixtuur III-IV-V, Trompet 8, Tremulant
Pedaal
aangehangen
3 Blaasbalgen
 
1730 (Schwartzburg):
Manuaal C D E F G A-c3
Holpijp 8, Prestant 4, Fluit 4, Octaaf 2, Quint 1, Mixtuur III-IV-V, Trompet 8, Tremulant
Pedaal
aangehangen
 
1830 (Van Dam):
Manuaal C-f3
Bourdon 16 discant, Prestant 8, Holpijp 8, Octaaf 4, Quint 3, Octaaf 2, Mixtuur III-IV-V, Trompet 8
Rugwerk C-f3
Holpijp 8, Viol di Gamba 8 discant, Prestant 4, Fluit Douce 4, Speelfluit 2, Trembant
Pedaal C-c1
aangehangen
Ventil, 3 Blaasbalgen, 2 Afsluitingen
 
1970 (volgens Bouman):
de volgende oudere stemmen zijn nog aanwezig (uit ± 1580 en Baders)
Hoofdwerk
Bourdon 16 (vanaf c''), Praestant 8 (vanaf c''), Holpijp 8, Octaaf 4, Quint 2 2/3, Octaaf 2, Terts 1 3/5, Cornet III 4, Mixtuur III-IV-V 1, Tromoet 8
Rugwerk
Holpijp 8, Gamba 8 discant, Praestant 4, Gedektfluit 4, Woudfluit 2, Dulciaan 8
Pedaal
Bourdon 16, Praestant 8
 
1976 (Van Dam/Bakker & Timmenga):
Manuaal (1e klavier) C-f3
Bourdon 16, Bourdon 16, Holpijp 8, Octaaf 4, Quint 3, Octaaf 2, Tertiaan 1 3/5, Mixtuur III-IV, Cornet III, Trompet , Tremulant
Rugpositief (2e klavier) C-f3
Viola di Gamba 8, Holpijp 8, Prestant 4, Fluit 4, Woudfluit 2, Dulciaan 8
Pedaal C-c1
aangehangen
Schuifkoppel tussen de manualen

Bronvermelding van bovenstaand orgel

Boeken
Geen informatie aanwezig
Tijdschriften en andere uitgaves
Geen informatie aanwezig
Laatste update: 2018-06-22 11:46:42