Evangelisch Lutherse kerk
In gebruik
Foto: Jan van de Male
Nieuwe Oosterstraat 28 - 30
Leeuwarden (Ljouwert)

Gemeente Leeuwarden
Friesland

(Kerk)gebouw

Na de Reformatie was de Lutherse godsdienst in Nederland verboden.
Vanaf 1669 werden kerkdiensten oogluikend toegestaan in het huis van Jacob van Geerding.
In 1679 begon men op de plaats van dit huis met het bouwen van een kerk voor rekening van Andreas Möller. De bouw kwam twee jaar stil te liggen door een verbod van de Staten van Friesland.
In 1681 kregen de Lutheranen daadwerkelijk vrijheid van godsdienst.
De kerk is in 1774 grotendeels afgebroken.
Nieuwe kerk gebouwd in 1774/75.
Preekstoel uit 1774, koperen lezenaar uit ??
De voor schuilkerken typerende kraken ontbreken ook hier niet.
De kerk is een Rijksmonument.
PKN-kerk.
In april 1992 is een begin gemaakt met de restauratie van de kerk. Dit is de enige Lutherse kerk in Friesland. De leden wonen verspreid over 70 dorpen en steden.
Tijdens de restauratie is tijdelijk de Waalse kerk gebruikt.
Diensten onder leiding van Vader Jewsewy van het Russisch-Orthodoxe klooster van de Heilige Nicolaas te Hemelum (zie daar) worden hier regelmatig gehouden.
Vanaf najaar 2012 worden de diensten van de Oud Katholieke kerk te Jorwert (zie daar) ook hier gehouden.

Bronvermelding van het (kerk)gebouw

Boeken
Gregoir, Edouard Georges Jacques (1822-1890): Historique de la facture et des facteurs d'orgues, Antwerpen (1865)167
Jongepier, Jan: achter het Friese orgelfront-tentoonstelling orgelbouw (1776-1926)33
Talstra, Frans: langs nederlandse orgels I 21 57, uitgave Bosch & Keuning te Baarn
Vlagsma: de Friese orgels (1500-1750)68-69 134 143 144 145 146 163 264 276 380-381 427 451 469, Fryske Akademy Leeuwarden 2003
Tijdschriften en andere uitgaves
contactbrief voor kerkenverzamelaars 28(1992)13, 31(1994)19, 63(2010)21, 68(2012)17
de Mixtuur 11(1973)199, 25(1978)565 568, 39(1982)350, 66(1990)310
de Orgelvriend 1(1978)5, 5(1984)4
de nagelaten geschriften van de orgelmaker Arp Schnitger (1968)16 58
het Orgel 7/8(1959)154, 7/8(1969)207, 12(1969)365, 6(1994)208 217-218
kerkepadgids (1984)100*

Orgel locaties

Naam gebouw Plaats Periode
Evangelisch Lutherse kerk Leeuwarden -

Orgelhistorie

b: positief vanaf 1682 ??, balustrade-orgel met zijtorens, orgelkas uit 1704
r: Johannes Radeker, Groningen 1708; verbouwd en uitgebreid het een pedaal in opdracht van Arp Schnitger
b: Arp Schnitger 1712 (1702-1712); balustrade-orgel M I vp: Man 10-Ped 5
- onderhoud Johannes Radeker te Groningen 1713 tot 1724
r: Christian Müller, Leeuwarden 1726, reparatie
- onderhoud Johann Michaell Schwartzburg, Leeuwarden 1726 tot 1740
- onderhoud Pieter de Vries 1748 tot
- in het najaar van 1750 was het orgel in slechte staat als gevolg van gebrekkig onderhoud sinds 1729
r: Pieter de Vries 1750
o/r: Johann Gotlob Walter, Akkrum 1774/75; orgel verbeterd en verbouwd, omvang naar C (kort octaaf)
- het contract werd op 19 september 1774 getekend
op 25 maart 1775 was Johann Gotlob Walter gereed
- het orgel werd gekeurd door de organisten Reijnold van Oevering en N. Poppenheuser, zij gaven een negatief oordeel
r: Albertus van Gruisen, Leeuwarden 1778; windvoorziening verbeterd
b: Albertus van Gruisen, Leeuwarden 1797; nieuw orgel in oude kas
r: Jan Adolf I, Leeuwarden 1816; belangrijke reparatie
- het orgel is verdwenen
b: Fa. L. van Dam & Zn., Leeuwarden 1868/69 met ouder materiaal: acht registers uit 1800 van Albertus Johannes van Gruisen; M II ap:
orgelinwijding op 27 juni 1869
r: jaren 1920; zwelkast en de omvang van het pedaal uitgebreid
r: Fa. Bakker & Timmenga, Leeuwarden 1969; gedeeltelijke restauratie, herstel windladen, de zwelkast is weer verwijderd; M II ap: Hw 9-Bov 5

Dispositie

1712 (Schnitger; volgens Joachim Hess te Gouda 1774):
Manuaal F-
Gedact 8, Praestant 4, Blokfluit 4, Nazat 3, Octaav 2, Waldfluit 2, Quint 1 1/3, Sexquialtera II, Scharp IV, Dulciaan 8, Tremulant
Pedaal
Praestant 8, Holpyp 8, Mixtuur IV, Trompet 8, Cornet 2
Ventiel, 3 Blaasbalgen
 
1869 (Van Dam):
Hoofdwerk
Pedaal C-gº
aangehangen
 
1969 (Van Dam/Bakker & Timmenga):
Hoofdwerk
Bourdon 16, Prestant 8, Holpijp 8, Octaaf 4, Roerfluit 4, Quintprestant 3, Octaaf 2, Cornet III discant, Basson 8 bas, Trompet 8 discant
Bovenwerk
Fluit Dolce 8, Viool de Gamba 8 (C-B uit Fluit Dolce), Salicet 4, Fluit Travers 4, Woudfluit 2, Tremulant
Pedaal C-d1
Aangehangen
Manuaalkoppel
Speelhulpen: 2 afsluiters, Windlosser
Foto: Jan van de Male

Bronvermelding van bovenstaand orgel

Boeken
Geen informatie aanwezig
Tijdschriften en andere uitgaves
Geen informatie aanwezig
Laatste update: 2017-02-07 18:48:25