Hervormde kerk St Jacobus Major
In gebruik

Geen
foto
beschikbaar

Terp 19
Wommels
Gemeente Littenseradeel
Friesland

(Kerk)gebouw

Kerk gebouwd in de 13e eeuw.
De klok is in 1494 gegoten.
Nieuwe kerk gebouwd in 1508 en gewijd aan Jacobus. De toren is eerder gebouwd en ook het koor vertoont kenmerken van een eerder bouwwerk.
Aantekening 2 december 1751: in de kerk te Wommels zijn verschillende heerengestoelten en een orgeltje met ruggestuk.
Omstreeks 1580 werd de kerk in gebruik genomen voor de protestantse eredienst: ramen werden dichtgemetseld en altaren verwijderd.
Fraaie herenbank tegen de noordmuur uit 1625. Wapens van oude Friese geslachten.
De collectie rouwborden geeft de geschiedenis van veel Friese adelijke geslachten evenals de grafstenen voor de Camminga's, de Burmania's, de Sminia's en de Eysinga's.
Kerkbrand in 1868. De schroeiplekken zijn nu nog op de orgelkast te zien.
In 1873 werden naar de geest van de tijd de muren, gemetseld van gele kloostermoppen, bepleisterd, maar in 1971 na een grondige restauratie weer hersteld. Buiten zijn de voormalige ingangen nog duidelijk zichtbaar.
In 1971/72 is alles, wat in de vorige eeuw was vernieuwd c.q. vernield, weer in de oude toestand teruggebracht.
Terugover de kansel tegen de zuidmuur, staan de banken overdwars (voor de vrouwen).
De kansel is uit de eerste helft van de 17e eeuw. De geelkoperen leuning draagt een jaartal en de namen van het geslacht Grovestins-Hottinga. In het deurtje van de eiken preekstoek, ingelegd met ebbenhout, staat een fraai gestyleerd haantje dat de schrijnwerker hier heeft aangebracht.
De kerk staat op de Rijksmonumentenlijst.
Op 1 januari 2003 is de S.o.W.-gemeente gevormd. De Jacobikerk is de PKN-kerk, de Gereformeerde kerk is verkocht (zie daar).
De Hervormde kerk werd in 2011 onder leiding van architect De Jong grondig opgeknapt, waarbij het interieur een andere indeling kreeg.

Bronvermelding van het (kerk)gebouw

Boeken
Gregoir, Edouard Georges Jacques (1822-1890): Historique de la facture et des facteurs d'orgues, Antwerpen (1865)158
Jongepier, Jan: achter het Friese orgelfront - tentoonstelling orgelbouw (1776-1926)10
Knock, Nicolaes Arnoldi: aantekeningen bij disposities kerkorgelen van J. Hess, vervolgd en bijgevoegd door George Hendrikus Broekhuyzen Sr. en Jan Zwart, Kampen (1973)24-25
Knock, Nicolaes Arnoldi: dispositien der merkwaardigste kerk-orgelen (1788)31
Talstra, Frans: langs Nederlandse orgels I 145*, uitgave Bosch & Keuning te Baarn
Vlagsma: de Friese orgels (1500-1750)24 25 64 120 136 137 141 142 147 149 215 327 403, Fryske Akademy Leeuwarden 2003
Tijdschriften en andere uitgaves
250 jaar orgelmaker Vermeulen 105
contactbrief voor kerkenverzamelaars 48(2002)19, 59(2008)20, 65(2011)21, 123(2018)4
de Mixtuur 25(1978)566, 46(1984)632
de Orgelvriend 9(1981)6
het Orgel 10(1976)326, 11(1977)360-361

Orgel locaties

Naam gebouw Plaats Periode
Hervormde kerk St Jacobus Major Wommels -

Orgelhistorie

b:
r: Uulcke Dircks 1582; reparatie, schoonmaak, intoneren en stemmen
orgel gekeurd door Sijtse Sijtses, organist te Oosterend
b: Harmen Jans of zoon Jan Harmens, Leeuwarden 1683; voorzien van een "ruggestuk", een gebeeldhouwd paneel achter de rug van de organist
- Jan Harmens te Leeuwarden 1686; orgel gestemd en onderhoud
r: Jan Harmens, Berlicum 1692; bouw van een Rugwerk, kistemaker Reinier Meijnerts maakte de kas en op de balustrade ter weerszijden kwam een scherm van wilgenstenen; M II: Hw-Rw
het orgel is gekeurd door Evert Havercamp
- in het voorjaar van 1693 werd de kas van het Rugwerk afgewerkt en die van het Hoofdwerk opgeknapt, Kistemaker Pytter Douwes te Franeker maakte snijwerk voor het Rugwerk, schilder Gerrits verfde de kassen en vergulde het snijwerk, Doude Walperts verfde het plafond van de galerij
- Jan Harmens te Berlikum, onderhoud van 1694 tot 1720
r: Claes Douwes, Tzum 1695; kleine reparatie
r: Jan Harmens, Berlikum 1714; nieuwe Rugwerklade
r: Jan Harmens, Berlikum 1716; reparatie aan Rugwerk en balgen
- Jan Franssen te Zweins, onderhoud 1721 tot 1733
r: Jan Franssen, Zweins 1725; reparatie
r: Jan Franssen, Zweins 1727; nieuwe Trompet 8
r: Jan Franssen, Zweins 1730; verplaatsing van enige registers
r: Jan Franssen, Zweins 1732; nieuwe balgen en kanalen
- Johann Michaell Schwartzburg te Leeuwarden, onderhoud 1736 tot 1748
r: Johann Michaell Schwartzburg, Leeuwarden 1736; schoonmaak en stemmen
r: Johann Michaell Schwartzburg, Leeuwarden 1744; reparatie en vernieuwing
r: Johann Michaell Schwartzburg, Leeuwarden 1747; reparatie
- Pieter Sijbes de Vries te Leeuwarden, onderhoud en stellen 1750 tot 1776
r: Jan Hoijtes 1773; reparatie aan de balgen ??
- Auke Kampen, stemmen van 1777 tot 1781
- Nicolaas Arnoldi Knock vermeldt in 1788 dat het een zeer oud achtvoets werk was met twee handklavieren, 13 sprekende stemmen en drie balgen
r: Gottlieb Heijeman, Leeuwarden 1782; schoonmaak en reparatie
- Gottlieb Heijeman te Leeuwarden, onderhoud van 1782 tot 1788
r: Gottlieb Heijeman, Leeuwarden 1787; reparatie
r: Rudolf Knol 1788 en 1791; reparaties
- Albertus van Gruisen en zonen te Leeuwarden onderhoud vanaf 1793
b: Pieter Jans Radersma, Wieuwerd 1846/47 met een Holpijp 8, Fluit 2 en een gedeelte van de Mixtuur uit een ouder orgel; M II ap: Hw 9-Pos 6
het orgel is examineerd door H. Reidsma, onderwijzer te IJsbrechtum
inwijding orgel op 17 januari 1847 met een bespeling door D.H. Posthumus
- het orgel werd voor het laatst gestemd door Pieter Jans Radersma te Wieuwerd in 1850
- Willem Hardorff, te Leeuwarden, onderhoud vanaf 1850
r: Willem Hardorff, Leeuwarden na 1868; orgel gewijzigd en hersteld na de kerkbrand, het gehele frontpijpwerk vernieuwd
r: 1921; orgel gewijzigd, de open pijpen werden van stemslitsen met expressions voorzien, de Trompet 8 werd door een nieuwe vervangen
- het orgel was door invloed van de kerkverwarming ernstig beschadigd
r: Fa. Jos Vermeulen, Alkmaar 1974/76 als uitgangspunt van de restauratie het orgel van Hardorff; nieuwe Trompet naar voorbeeld van de Hervormde kerk te Hindelopen; M II ap: Hw 9-Bov 6
adviseur Willem Hülsmann
het orgel is in februari 1976 weer in gebruik genomen

Dispositie

1694:
Manuaal C D E F G A-c3
Rugwerk C D E F G A-c3
 
1788 (volgens Nicolaas Arnoldi Knock):
2 Hand-clavieren: 13 sprekende stemmen
3 Blaasbalgen
 
1847:
Manuaal
Prestant 16 discant, Bourdon 16, Prestant 8, Holpijp 8, Octaaf 4, Quint 3, Octaaf 2, Mixtuur III-IV, Trompet 8
Positief
Viola di Gamba 8, Flute Dolce 8, Prestant 4, Flute d'amour 4, Fluit 2, Dulciaan 8, Tremulant
Pedaal
aangehangen
 
1976:
Hoofdwerk (I) C-f3
Prestant 16 discant, Bourdon 16, Prestant 8, Holpijp 8, Octaaf 4, Quint 3, Octaaf 2, Mixtuur III-IV, Trompet 8 bas/discant
Bovenwerk (II) C-f3
Fluit Dolce 8, Viool de Gamba 8, Prestant 4, Fluit d'Amor 4, Fluit 2, Dulciaan 8 discant
Pedaal C-c1
aangehangen

Geen
foto
beschikbaar

Bronvermelding van bovenstaand orgel

Boeken
Geen informatie aanwezig
Tijdschriften en andere uitgaves
Geen informatie aanwezig
Laatste update: 2018-06-22 11:46:42