Hervormde kerk - Sixtuskerk
In gebruik
Foto: Flip Veldmans
Tsjerkepaed 1
Seisbierrum (Sexbierum)
Gemeente Franekeradeel
Friesland

(Kerk)gebouw

Er wordt aangenomen dat Sexbierum zijn naam ontleent aan de heilige Sixtus II, een paus van Griekse afkomst. In de geschiedenis komt Sexbierum onder benamingen voor als: Sixtebeeren (1322), Sixtiberum (1324), Sexberum (1371) en Zesberim (1398).
Sexbierum is een terpdorp, volgens oude kronieken rond 743 ontstaan op een kwelderwal.
Waarschijnlijk een klein hout opgetrokken kerkje gebouwd in ??
Nieuwe Sint-Sixtuskerk gebouwd in de 13e eeuw. De toren met ingesnoerde spits en de kerk kwamen kort na elkaar tot stand.
Het interieur is bijzonder fraai, vooral te danken aan de Harlinger houtsnijder-timmerman Johannes George Hempel. Hij maakte de kansel, het bijbehorende doophek, de doopbekkenhouder en de tekstborden in een sierlijke rococostijl. Het uitbundige meubilair is nog origineel. De lambrisering zorgt voro een eenheid met de eind 17e eeuwse herenbanken. Ook de drie beelden op het hoofdorgel werden door Hempel ontworpen.
In de toren, die in 1904/05 werd beklampt, hangt een door Geert van Wou en Johan Schonenborch gegoten klok (1513).
De kerk onderging in de loop der eeuwen diverse veranderingen. In 1866 werd het interieur gestuct, waardoor veel oude bouwkundige elementen aan het oog werden onttrokken. Buiten zijn in de noordgevel nog wel de oorspronkelijke 13e eeuwse rondboogvensters te zien.
In veel Friese kerken kwam pas een orgel in de tweede helft van de 18e eeuw of in de 19e eeuw. De wand aan de westzijde van de kerk tegen de toren was dan doorgaans zichtbaar vanuit de kerk over de pei, die voorkerk en kerkschip van elkaar scheidde. Niet zelden bevond zich op deze wand een wijzerplaat van het torenuurwerk, zodat ook in de kerk gezien kon worden hoe laat het was. In een enkele kerk, vooral met een ruime voorkerk is zo'n wijzerplaat bewaard gebleven, niet zelden met decoratieve schilderingen. We vinden ze onder andere in Britsum, Oosterbierum, Sexbierum, Tzum en Vrouwenparochie.
De kerk moest worden behandeld tegen de bonte knaagkever, wat het orgel onbespeelbaar maakte.
In 2006 is de Stichting Behoud Kerkorgel Sixtuskerk Sexbierum opgericht.
De kerk staat op de Rijksmonumentenlijst.
PKN-kerk.
De protestantse Sixtuskerk staat in 2016 in de steigers vanwege een grondige restauratie. Er zijn onder andere een hagioscoop en een sacramentsnis ontdekt. Deze zullen na de restauratie waarschijnlijk blijvend zichtbaar gemaakt worden. Binnen wordt de kerk van een nieuwe pleisterlaag voorzien. Ook de toren staat in de steigers. De werkzaamheden zullen naar verwachting in maart 2017 zijn afgerond.

Bronvermelding van het (kerk)gebouw

Boeken
Geen informatie aanwezig
Tijdschriften en andere uitgaves
Geen informatie aanwezig

Hoofdorgel

Orgel locaties

Naam gebouw Plaats Periode
Hervormde kerk - Sixtuskerk Seisbierrum 1924 -

Orgelhistorie

b: Albertus Anthoni Hinsz 1766/67, kassen en snijwerk van Johannes George Hempel; M II ap: Hw 13-Rw 7
inwijding orgel op 3 oktober 1767 met een bespeling door organist Michelet te Alkmaar
r: Fa. van Dam, Leeuwarden 1837; 3 registers aangepast aan de toen heersende smaak
b: Fa. Bakker & Timmenga, Leeuwarden 1923/24; nieuw orgel in bestaande kas van Hinsz, Rw leeg, pneumatische registertraktuur; enige oude materialen werden hergebruikt; M II vp: Hw 10-Zw 8-Ped 2
r: Fa. Pannekoek en Van der Meulen 1949; herstelwerkzaamheden en enkele veranderingen
- Elektronium
r: Mense Ruiter Orgelmakers, Zuidwolde in samenwerking met Kirchner Orgelbau, Stapelmoor 2009/10; conserverende restauratie, bescheiden dispositiewijzigingen, pedaal uitgebreid van twee naar vijf registers, zwelkast opnieuw geïsoleerd; M II vp: Hw 9-Zw 8-Ped 5
Adviseur dr Hans Fidom
Heringebruikneming op 7 november 2010, officiële heringebruikname in maart 2011

Dispositie

1788 (volgens Nicolaas Arnoldi Knock):
Manuaal C-d3
Gedekt 16, Prestant 8 discant dubbel, Holpyp 8, Quintadeen 8, Octaaf 4, Spitsfluit 4, Quint 3, Octaaf 2, Waldfluit 2, Cornet III, Mixtuur IV-V bas/discant, Trompet 8, Voxhumana 8
Rug Positief C-d3
Gedekt 8, Praestant 4, Fluit 4, Octaaf 2, Speelfluit 2, Sexquialter II-III, Dulciaan 8
Pedaal
aangehangen
de koppeling is gehalveerd zodat de bas en de discant elk ook alleen kan worden gekoppeld
2 Afsluitingen, Tremulant
orgel staat in kamertoon
 
1924 (Bakker & Timmenga):
Hoofdwerk
Bourdon 16, Prestant 8, Holpijp 8, Viola di Gamba 8, Octaaf 4, Fluit 4, Quint 3, Octaaf 2, Cornet-Mixtuur III, Trompet 8
Zwelwerk
Gedekt 8, Salicionaal 8, Aeoline 8, Vox Celeste 8, Salicet 4, Roerfluit 4, Spitsfluit 2, Vox Humana 8
Pedaal
Subbas 16, Cello 8
 
2010 (Bakker & Timmenga/Ruiter/Kirchner):
Hoofdwerk
Bourdon 16, Prestant 8, Holpijp 8, Viola di Gamba 8, Gemshoorn 8, Octaaf 4, Octaaf 2, Cornet-Mixtuur III, Trompet 8
Zwelwerk
Gedekt 8, Salicionaal 8, Aeoline 8, Vox Celeste 8, Salicet 4, Roerfluit 4, Spitsfluit 2, Vox Humana 8, Tremulant
Pedaal
Contrabas 16, Subbas 16, Fluitbas 8, Cello 8, Bazuin 16
Winddruk 92 mm waterdruk

Geen
foto
beschikbaar

Bronvermelding van het hoofdorgel

Boeken
Dorgelo, Wim; De Groninger orgelmaker Albertus Anthoni Hinsz (1704-1785)6 10
Gierveld: 250 jaar Hinsz-orgel Leens 26 28
Gregoir, Edouard Georges Jacques (1822-1890): Historique de la facture et des facteurs d'orgues, Antwerpen (1865)289
Jongepier, Jan: Frieslands orgelpracht I 32*; uitgave Boeijenga, Sneek 1970
Kler, de: brochure Engelse kerken in Den Haag 17
Knock, Nicolaes Arnoldi: aantekeningen bij disposities kerkorgelen van J. Hess, vervolgd en bijgevoegd door George Hendrikus Broekhuyzen Sr. en Jan Zwart, Kampen (1973)22
Knock, Nicolaes Arnoldi: dispositien der merkwaardigste kerk-orgelen (1788)26
Talstra, Frans: langs nederlandse orgels I 40 41 44 46 112*, uitgave Bosch & Keuning te Baarn
Tijdschriften en andere uitgaves
contaktbrief voor kerkenverzamelaars 118(2017)7
de Mixtuur 25(1978)566
een klankdokument van de Friese orgels (2 foto's)
het Orgel 11(1986)416
het Orgelblad III(1960)15

Koororgel

Orgel locaties

Naam gebouw Plaats Periode
Hervormde kerk - Sixtuskerk Seisbierrum 2011 -

Orgelhistorie

b: Fa. Verschueren, Heythuysen
b: Fa. Pels & van Leeuwen, Alkmaar 1967 voor HARLINGEN Christelijk Gereformeerde kerk - Ichtuskerk; M I vp: Man 5-Ped 1
o: 2011
Het orgel is in oktober 2011 in gebruik genomen

Dispositie

Geen informatie aanwezig

Geen
foto
beschikbaar

Bronvermelding van het koororgel

Boeken
Geen informatie aanwezig
Tijdschriften en andere uitgaves
Geen informatie aanwezig
Laatste update: 2018-10-29 16:01:16