Hervormde kerk Jacobus
In gebruik
Foto: Hans Vreeman
Kerkpad 4
Ferwert (Ferwerd)
Gemeente Ferwerderadiel
Friesland
Ferwert (Ferwerd)
Gemeente Ferwerderadiel
Friesland
(Kerk)gebouw
| Kerk gebouwd in de 15e eeuw en het begin van de 16e eeuw als RK kerk. Forse gotische kerk. | |
| Bij de Reformatie ging de kerk in Hervormde handen. | |
| Grote werkzaamheden aan de toren in 1761. | |
| In de jaren 1792 en 1793 waren er reparaties aan de kerk, o.a. het vernieuwen van het "verwulft". | |
| Nieuwe banken voor de mannen en peiwand geplaatst in 1794. | |
| Ingrijpende restauratie van de kerk in 1926/27 onder leiding van architect Kramer. | |
| Het rugpositief werd in 1940 ingericht tot boekenkast | |
| In 1934 restauratie van de monumentale zadeldaktoren. | |
| In 1973-1974 vond de eerste fase van de restauratie plaats. er werd veel aan het exterieur gewerkt. | |
| De kerk is een Rijksmonument. | |
| De kerk is op 9 november 1977 overgedragen aan de Stichting Oude Groninger Kerken (SOGK). | |
| Kerkrestauratie 1984/87. | |
| Op 5 oktober 1987 zijn de kerkdiensten in de kerk hervat. | |
| In de restauratie vanaf 1991 kreeg het interieur een beurt. Op 2 oktober 1993 is de kerk weer in gebruik genomen. | |
| PKN-kerk. |
Bronvermelding van het (kerk)gebouw
| Boeken | |
| Gregoir, Edouard Georges Jacques (1822-1890): Historique de la facture et des facteurs d'orgues, Antwerpen (1865)166 | |
| Jongepier, Jan: achter het Friese orgelfront-tentoonstelling orgelbouw (1776-1926)13 24 39 45 | |
| Seijbel: klankschoonheid Drentse orgels 20 | |
| Talstra, Frans: langs nederlandse orgels I 33 154*, uitgave Bosch & Keuning te Baarn | |
| Vlagsma: de Friese orgels (1500-1750)43 45 46 54 68 81 90-91 125 129 134 142 143 144 146 163 177 184 207 232 236 318 397 398 469 470 472, Fryske Akademy Leeuwarden 2003 |
| Tijdschriften en andere uitgaves | |
| 150 jaar Adema Orgelbouw sinds 1855 (2006)20 60-61 foto 81* 62 71 | |
| 250 jaar Orgelmaker Vermeulen 49 | |
| contactbrief voor kerkenverzamelaars 12(1984)16, 17(1987)14, 31(1994)17, 48(2002)18 | |
| de Mixtuur 19(1976)407, 25(1978)564, 36/37(1981)250, 45(1984)626 | |
| de Orgelvriend 9(1981)6, 5(1984)1* 4-6**, 9(1987)26 | |
| de nagelaten geschriften van de orgelmaker Arp Schnitger (1968)16 59 | |
| het Orgel 10(1948)8-9, 7/8(1959)155, 12(1959)270, 3(1988)113-132 (veel foto's)* | |
| het Orgelblad III(1960)58, V(1962)23 85 | |
| kerkepadgids (1978)9 |
Orgel locaties
| Naam gebouw | Plaats | Periode |
|---|---|---|
| Hervormde kerk Jacobus | Ferwert | - |
Orgelhistorie
| b: | Willem Meinderts vóór 1635; M I: Man 7 |
| b: | Anthony Verbeeck, Leeuwarden 1635/36; M I: Man 4 |
| r: | Ede (Yde) Castens, Leeuwarden 1662; reparatie balgen |
| o/r: | Johannes Radeker (knecht van Arp Schnitger), Groningen 1704; plaatsen en vergroten, klavieromvang vergroot van F tot C, Principaal gesplitst in een Quint en een Octaaf; M I: Man 7 |
| b: |
Arp Schnitger 1704, het orgel werd betaald door grietman Edsard van Burmania, die van 1701 tot 1708 grietman over Ferwerdadeel was; M II vp: Hw 11-Rw 7-Ped 7 - disp. bij Hess 1711; M II vp: Man 11-Rugpos 7-Ped 8 |
| r: | Johannes Radeker, Groningen 1718; reparatie, schoonmaak en pijpwerk gestemd |
| r: |
Jan Harmens 1719; verbetering - stembeurt door Hendricus Radeker te Franeker 1725 - onderhoud Johannes Raedeker 1719 tot 1724 - onderhoud door zoon Hendricus Radeker 1725 - onderhoud Frans Jansen Formstra te Zweins 1726 tot 1728; nakijken en stemmen - onderhoud Johann Michaell Schwartzburg, Leeuwarden 1729 tot 1748 - onderhoud Albertus Anthony Hinsz 1749 tot 1780; soms komt Frans Caspar Schnitger stemmen, voor het eerst in 1762 |
| r: | Albertus Anthony Hinsz, Groningen 1761; orgel schoongemaakt en gerepareerd |
| r: |
Albertus Anthony Hinsz, Groningen 1779; reparatie van een verzakking - in de jaren zeventig werd het onderhoud minder regelmatig |
| r: |
Albertus Anthony Hinsz, Groningen 1780; orgel uit elkaar genomen om de laden te inspecteren en de pijpen schoon te maken, frontpijpen geschuurd en een deel van de conducten vernieuwd, lekken in de balgen en windkanalen gedicht - onderhoud door Frans Caspar Schnitger 1764, 1771, 1773, 1776 en 1777 in plaats van zijn stiefvader |
| r: |
Gottlieb Heijeman, Leeuwarden 1780; reparatie - onderhoud Gottlieb Heijeman te Leeuwarden 1781, 1785 en 1786 |
| r: |
Albertus van Gruisen, Leeuwarden 1789; grote schoonmaak en reparatie - in 1793 keek organist Rijpma het orgel zelf na |
| r: |
Albertus van Gruisen, Leeuwarden 1793; het orgel in orde gebracht na de kerkrestauratie - onderhoud 1793 tot ± 1815 in handen van vader en zonen van Gruisen te Leeuwarden, Albertus stemt meestal zelf, soms zijn zoon Johannes - onderhoud Johan Adolf Hillebrand te Leeuwarden 1815 tot 1817 - onderhoud Luitjen en Jacob van Dam te Leeuwarden 1818 tot 1833 - in 1837 repareerde balgentreder H. Ram de balgen - onderhoud organist R. Clewits 1837 tot 1840 - orgel schoongemaakt door Clewits en Ram 1842, ze polijstten ook de frontpijpen - herstellen en stemmen van het pijpwerk door Kerkhof te Groningen |
| r: |
Willem Hardorff te Leeuwarden 1846; wat reparatiewerk - onderhoud organist R. Clewits 1846 - orgel in 1856 schoongemaakt en gestemd door Ram |
| r: |
Gebrs. Adema, Leeuwarden 1857; grote reparatie - onderhoud Gebrs. Adema te Leeuwarden van 1857 tot 1871 |
| r: |
Gebrs. Adema, Leeuwarden 1866; grote reparatie - in 1872 werd het Schnitner-orgel gesloopt |
| b: |
Gebr. Adema, Amsterdam/Leeuwarden 1872/73, Charles-Marie Philbert was ook bij de bouw betrokken. Bouw in Frans-romantische stijl in de kas waarin bij Schnitger het Hoofdwerk en het Pedaal stonden. Het front is ontworpen door Petrus JosephAdema en Epke Adema te Franeker maakte de kas. Vijf beelden geleverd door W.G. van Poorten te Deventer. De rugwerkkas verdween, de blaasbalgen, de windkanalen, één lade en wat pijpwerk van het pedaal bleven; M II vp: Hw 12-Bov 8-Ped 7 - op 6 april 1872 werd dit besluit voor de kerkvoogden genomen Klaas Suringbroek, organist Grote kerk te Leeuwarden voerde de keuring en inspeling uit op 6 en 7 september 1873. - onderhoud Gebrs. Adema te Leeuwarden |
| r: | Fa. L. van Dam & Zn., Leeuwarden 1879; reparaties en onderhoud |
| r: |
Fa. L. van Dam & Zn., Leeuwarden 1885 en 1886; reparaties - onderhoud Fa. Bakker en Timmenga te Leeuwarden van 1890 tot 1925 - het orgel werd in 1927 tijdelijk afgebroken |
| r: | herplaatsing orgel door N.V. v/h Van Dam (met als firmanten Vaas & Bron), Leeuwarden 1927; de Schitger-Mixtuur werd een zinken Violon 8 en VoixCélèste 8 met zwelkast op het Bovenklavier en een elektrische windmachine |
| r: |
Fa. H. Spanjaard, Amsterdam 1939/40, het front en de kas van Schnitger werden gesloopt, front en kasdelen uit LEEUWARDEN RK kerk H Dominicus (Fa. Adema 1866) werden gebruikt, de kas werd gesplitst in een hoofdwerkkas en een zwelwerkkas. In de hoofdwerkkas werden de Adema-laden achter elkaar opgesteld. De bestaande klaviatuur en tractuur ging verloren, een elektro-pneumatische tractuur werd aangelegd met een vrijstaande speeltafel. De windvoorziening nog steeds bestaande uit de vier spaanbalgen van Schnitger werd gesloopt, er kwam een nieuwe windvoorziening met rechtopgaande balg. De dispositie werd veranderd, nieuwe frontpijpen: EP II vp: Hw 13-Zw 11-Ped 8 adviseur A.P. Oosterhof in 1940 werd het orgel opgeleverd |
| r: |
Fa. J. Reil, Heerde 1950; orgel vergroot tot 42 registers; EP III vp: Hw 14-Rw 8-Zw 11-Ped 9 adviseur Riemersma |
| r: |
Verschueren Orgelbouw, Heythuysen 1982/83; herbouw, kas gerestaureerd, nieuwe frontpijpen, nieuwe windvoorziening met gebruik van de magazijnbalg uit 1939, nieuwe klaviatuur, nieuw opgestelde dispositie met gebruik van het oude pijpwerk; M II vp: Hw 12-Rw 9-Ped 6 adviseur Herman S.J. Zandt te Dokkum het orgel is op 8 december 1983 weer in gebruik genomen met een bespeling door de plaatselijke organist Harke Iedema |
| r: |
Verschueren Orgelbouw, Heythuysen 2001; de ontbrekende registers zijn geplaatst; M III vp: Hw 12-Rw 9-Pos 7-Ped 6 het orgel is op 23 december 2001 weer in gebruik genomen |
Dispositie
| 1636 (Verbeeck): | |
| Hoofdwerk F G A-g2 | |
| Quintadeen 6, Prestant 3, Principaal III-VI, Sexquialter III discant | |
| 1711 (volgens Joachim Hess): | |
| Manuaal C-f3 | |
| Praestant 8, Holpyp 8, Octaav 4, Spitsfluit 4, Quint 3, Octaav 2, Sexquialtra II, Mixtuur IV-VI, Cimbel III, Trompet 8, Vox Humana 8, Tremulant | |
| Rugpositief C-f3 | |
| Quintadena 8, Praestant 4, Fluit 4, Octaav 2, Sexquialtra II, Scharp IV, Dulciaan 8, Tremulant | |
| Borstpositief C-f3 | |
| Holpijp 8, Salicionaal 8, Fluit 4, Salicet 4, Gemshoorn 2, Sexquialter II, Fagot 8, Tremulant | |
| Pedaal C-d1 | |
| Bourdon 16, Octaav 8, Octaav 4, Nagthoorn 1 1/2, Mixtuur IV-VI, Bazuin 16, Trompet 8, Cornet 2 | |
| Drie afsluitingen. Stomme Regist. | |
| Vier spaanbalgen | |
| 1873 (Adema): | |
| Hoofdwerk C-f3 | |
| Bourdon 16, Prestant 8, Holpijp 8, Baarpijp 8, Octaaf 4, Fluit harmoniek 4, Quint 3, Octaaf 2, Mixtuur IV-V-VI, Cornet V discant, Trompet 8, Clairon 4 | |
| Bovenwerk C-f3 | |
| Prestant 8 (C-H gec. met Prestant 8 Hw), Quintadeen 8, Viola 8, Viola 4, Fluit harmoniek 4, Gemshoorn 2, Fagotbas 8 (vacant), Vox Humana 8 | |
| Pedaal C-d1 | |
| Subbas 16, Octaafbas 8, Octaaf 4, Fluit 2, Bazuin 16, Trombone 8, Claron 4 (vacant) | |
| Vier spaanbalgen van Schnitger | |
| 1940 (Adema/Spanjaard): | |
| Hoofdwerk | |
| Prestant 16, Bourdon 16, Prestant 8, Gamba 8, Baarpijp 8, Holpijp 8, Octaaf 4, Fluit 4, Quint 3, Octaaf 2, Mixtuur II-III-IV, Cornet V, Trompet 8 | |
| Zwelwerk | |
| Prestant 8, Roerfluit 8, Viola 8, Vox Celeste 8, Quintadeen 8, Violine 4, Fluit 4, Quintfluit 3, Gemshoorn 2, Cimbel III, Basson Hobo 8 | |
| Pedaal | |
| Prestant 16, Subbas 16, Octaafbas 8, Gedekt 8, Octaaf 4, Fluit 2, Bazuin 16, Trombone 8 | |
| Groot aantal koppelingen en speelhulpen | |
| 1950 (Adema/Reil): | |
| Hoofdwerk (manuaal I) C-f3 | |
| Prestant 16, Bourdon 16, Prestant 8, Gemshoorn 8, Holpijp 8, Octaaf 4, Fluit 4, Quint 3, Octaaf 2, Mixtuur IV-VI, Tertiaan II 1 3/5-1 1/3, Cornet V discant, Trompet 8, Klaroen 4 | |
| Zwelwerk (manuaal II) C-f3 | |
| Prestant 8, Quintadeen 8, Viola 8, Roerfluit 8, Vox Celeste 8, Salicet 4, Fluit 4, Quintfluit 3, Gemshoorn 2, Simbel III, Basson-Hobo 8 | |
| Rugwerk (manuaal III) C-f3 | |
| Quintadeen 8, Prestant 4, Fluit 4, Octaaf 2, Quint 1 1/3, Sexquialter II, Scherp IV, Dulciaan 8 | |
| Pedaal C-d1 | |
| Prestant 16, Subbas 16, Octaafbas 8, Gedekt 8, Octaaf 4, Ruispijp IV, Bazuin 16, Trombone 8, Trompet 4 | |
| Koppelingen: I-II, I-III, II-III, II-I, Ped-I, Ped-II, Ped-III | |
| Speelhulpen: één vrije combinatie, vijf vaste combinaties, vrij instelbaar automatisch pianopedaal II en III, Generaal crescendo, tongwerken afsteller, vulstemmenafsteller, één en ander voorzien van lichtsignalen | |
| Vrijstaande speeltafel aan de zuidzijde van het orgel, elektro-pneumatische tractuur | |
| Windvoorziening uit 1939 (rechtopgaande balgen), aangevuld in 1950 met regulateurs | |
| 1983 (Adema/Verschueren): | |
| Hoofdwerk (manuaal (II) C-f3 | |
| Bourdon 16, Prestant 8, Baarpijp 8, Holpijp 8, Octaaf 4, Fluit 4, Quint 3, Octaaf 2, Mixtuur IV-V-VI 2, Cornet V discant, Trompet 8, Clairon 4* | |
| Rugwerk (manuaal I) C-f3 | |
| Flûte travers 8 discant, Roerfluit 8, Prestant 4, Fluit 4, Quint 3, Octaaf 2, Terts 1 3/5, Mixtuur III 1, Dulciaan 8, Tremulant | |
| Onderpositief* (manuaal III) C-f3 | |
| Viola 8, Holpijp 8, Viola 4, Fluit 4, Gemshoorn 2, Sexquialter II, Basson-Hobo 8, Tremulant | |
| Pedaal C-d1 | |
| Subbas 16, Octaaf 8, Octaaf 4, Fluit 2, Bazuin 16*, Trompet 8 | |
| Twee manuaalkoppels, beide vanuit manuaal II (een drukkoppel naar I en een trekkoppel naar III). Drie pedaalkoppels | |
| * gereserveerd | |
| Hw en Rw staartklavieren, Onderpositief balansklavier |
Geen
foto
beschikbaar
Bronvermelding van bovenstaand orgel
| Boeken | |
| Geen informatie aanwezig | |
| Tijdschriften en andere uitgaves | |
| Geen informatie aanwezig | |
Laatste update: 2018-07-12 09:06:55