Hervormde kerk - St Margrytkerk
In gebruik

Geen
foto
beschikbaar

Huylckensteinstrjitte 4
Huylckensteinstraat 4
Oosterlittens (Easterlittens)
Gemeente Littenseradeel
Friesland

(Kerk)gebouw

De eerste sporen van bewoning in deze streek dateren van ver voor het begin van onze jaartelling. De eerste bewonig in de z.g. Greidhoek concentreerde zich op 5 terpen, die de bewoners beschermden tegen het water.
De kerk dateert waarschijnlijk uit de tweede helft van de 12e eeuw en is gewijd aan de H Margaretha van Antiochië. De kerk met een eenbeukig schip staat op een grotendeels afgegraven terp. In de 13e eeuw kreeg de kerk een rondgesloten koor. In het schip en het koor bevinden zich overblijfselen van tufstenen muurwerk uit de 12e eeuw en delen van rondbogige vensters. Het huidige kerkgebouw is hoofdzakelijk uit bakstenen opgetrokken.
De 12e eeuwse kerk werd rond 1450 grondig verbouwd. Toen werd o.a. een houten gotisch tongewelf aangebracht. De ramen werden in gotische stijl vernieuwd en aan de noordzijde werd hoogstwaarschijnlijk een sacristie (later kerkenraadskamers - twee verdiepingen aangebouwd. Op de begane grond is nog een oven, waar vroeger in de winter vooral de vrouwlijke kerkgangers kooltjes aangloeiden voor de kerkstoven.
Aan het einde van de 16e eeuw vond de overgang naar de Reformatie plaats. Veel kerken werden van toen af aan voor de protestantse eredienst ingericht. Heiligenbeelden en altaren werden verwijderd en muren overgewit. De preekstoel bleef zijn plaats aan de zuidmuur behouden met daaromheen de dooptuin.
Er kwamen meer banken: de mannenbanken werden evenwijdig aan de noordmuur geplaatst, de vrouwenbanken - met open rugleuning (vanwege de rokken) - haaks op de zuidmuur.
Overhuifde herenbank met fraaie ingetogen renaissancevormen. De bank was oorspronkelijk eigendom van de eerste Reformatorische predikant in Baarderadeel dr Ulbe Ulbesz. Sprong. Boven het jaartal 1604 in het ruggenschot bevond zich een wapen dat in de Franse Tijd is afgehakt. Voor de herenbank ligt een grote grafzerk van Sprong.. De voorbank ("meidenbank") is later voor het personeel aangebracht. Achteraan staan de armenbanken die pas in 1936 leuningen kregen. De twee rouwborden in de kerk (uit 1664 en 1695) herinneren aan latere telgen uit het geslacht Hettinga.
De noorderschipmuur vertoont een bont patroon; er is ook een dichtgemetseld vroeggotisch "noormannenpoortje" van gehakte baksteen. Aan de zuidzijde een aardige zand- en bakstenen ingang uit 1665.
De kerk is in 1690 grondig hersteld., omdat veel grafzerken waren verzakt.
Banken en lambrisering werden in 1753/54 vernieuwd en ook werd toen de kansel geplaatst. Aan de kanseltrap hangt een doopbekken in een houder, die de vorm van een hand heeft.
Veel koperwerk is uit de 18e-eeuw, zoals de lezenaar, het doopbekken en de kronen.
In 1804 zijn er hoogstwaarschijnlijk opnieuw herstelwerkzaamheden aan het interieur uitgevoerd, waarbij ook een houten vloer over de grafzerken in het middenpad en het koor is aangebracht.
In 1854 werd de oude zadeldaktoren van kort na 1200 wegens bouwvalligheid grotendeels afgebroken en vernieuwd.
Achter het luikje onder de kansel staat sinds 1873 het vaatje met Avondmaalswijn.
Rond 1900 waren er opnieuw problemen met de toren. Er werden herstelwerkzaamheden aan metsel- en voegwerk uitgevoerd en bovendien werd een nieuw torenuurwerk aangeschaft.
Op het kerkdak is een vieringstoren aanwezig waarin vroeger een angelusklokje hing. Dit klokje werd door de Duitsers geroofd en overleefde de Tweede Wereldoorlog niet. Er hangt nu een nieuw klokje in het vieringstorentje, dat in 1969 van het dak waaide, waarna door een plaatselijke timmerman een nieuw werd vervaardigd. Het klokje kan handmatig vanuit de dooptuin in de kerk geluid worden.
De kerk is een Rijksmonument.
In 1993/94 is het exterieur van kerk gerestaureerd. In juli 2003 kon met de torenrestauratie begonnen worden. De aanpak van de luidklokken, ijzerplaten en torenuurwerk moest apart gebeuren. In augustus 2004 is met het werk aan het kerkinterieur begonnen. Het tongewelf werd hersteld en in meer originele kleuren opnieuw geschilderd. De bepleistering aan de binnenzijde van de buitenmuren werd hersteld. Achter de verwijderde lambrisering kwam middeleeuws pleisterwerk tevoorschijn. Aan de zuidzijde zijn dat primitief ogende bergkrijttekeningen uit 1567/58. De houten vloer in middenpad en koor werd verwijderd om zoveel mogelijk de grafzerken weer zichtbaar te maken.
In 2004/05 is deze PKN-kerk worden gerestaureerd. Het interieur is in oude luister hersteld.
Op zondag 4 december 2005 werd de eerste kerkdienst weer in de kerk gehouden.

Bronvermelding van het (kerk)gebouw

Boeken
Hess 39
Knock, Nicolaes Arnoldi: dispositien der merkwaardigste kerk-orgelen (1788)24
Vlagsma: de Friese orgels (1500-1750)59-60 132 136 149 192 311 391-392, Fryske Akademy Leeuwarden 2003
Tijdschriften en andere uitgaves
contactbrief voor kerkenverzamelaars 56(2006)18
de Mixtuur 11(1973)201, 25(1978)565
kerkepadgids (1987)54*
zie ook: Beers (fr) Ned Hervormde kerk

Orgel locaties

Naam gebouw Plaats Periode
Hervormde kerk - St Margrytkerk Oosterlittens -

Orgelhistorie

b: Her eerste orgel moet in of kort vóór 1628 zijn gebouwd. De bouwer is onbekend, M II ap: Hw 8-Rw 7
- onderhoud en stemmen Pieter Sijbes de Vries te Leeuwarden van 1760 tot 1768
- geen onderhoud tussen 1769 en 1778
r: Harmen Jans, Berlikum 1676/80; M II ap: Hw 8-Rw 7
het orgel werd in 1680 opgeleverd, Abbe Tjepkes moet tweemaal de kerkvoogden bijeenroepen
r: zoon Jan Harmens te Berlikum 1692; balgen hersteld
- onderhoud en stellen Jan Harmens te Berlikum 1692 tot 1702
r: Gottlieb Heijneman 1779; groot onderhoud, alle onderdelen gedemonteerd, pijpen en laden schoon gemaakt, reparatie balgen en aantal pijpen, klavierkoppel
keuring door organist Sijbe de Vries te Leeuwarden in 1781
- onderhoud tot 1789 Gottlieb Heijneman
- onderhoud Johannes Spoorman te Franeker 1791-1799
r: Johannes Spoorman, Franeker 1797; verbetering pijpwerk
r: Johannes Spoorman, Franeker 1800; reparatiewerk
- jaarlijkse stembeurten door Johannes Spoorman te Franeker 1801 tot 1807
- van 1809 tot 1812 was Jacob van Dam de stemmer en reparateur
r: Jan Reinders Radersma, Wieuwerd 1813; reparatie
- onderhoud Jan Reinders Radersma te Wieuwerd 1816
- onderhoud Johan Adolf Hillebrand, Leeuwarden 1818 tot 1828
- kleine stembeurten door Pieter Jans Radersma 1826 en 1829
- onderhoud Willem van Gruisen te Leeuwarden tussen 1833 en 1839
- onderhoud Jan Reinders Radersma te Wieuwerd 1840 tot 1851 ??
- orgelbouwer B. Kerkhoff te Groningen komt in 1842 langs
- in 1846 houdt de informatie in het kerkarchief op
- onderhoud Willem Hardorff te Leeuwarden tot 1867 ??
b: Willem Hardorff, Leeuwarden 1867 met pijpwerk uit het voormalige Van Gruisenorgel (1798) uit de Hervormde kerk te YSBRECHTUM; M II ap: Hw 9-Bov 6
orgelinwijding op 7 juli 1867
r: Fa. Bakker & Timmenga, Leeuwarden 1906; herstelwerkzaamheden aan het frontpijpwerk
r: Fa. Bakker & Timmenga, Leeuwarden 1935; magazijnbalg vernieuwd
r: Fa. Vaas & Bron 1961; werkzaamheden waarbij onder meer het pedaalklavier werd gewijzigd en een nieuw pedaalwellenbord, de Trompetpijpen in het driegestreept octaaf werden vervangen door labiaalpijpen
- het orgel verkeerde door lekkage jarenlang in ademnood
r: Orgelmakerij Bakker & Timmenga, Leeuwarden 2013/14, schilderwerk door Eppie Veenstra; restauratie van windladen, herstel van het pijpwerk en windvoorziening; M II ap: Hw 9-Bov 6
adviseur Theo Jellema
Het orgel is op 20 juni 2014 weer in gebruik genomen

Dispositie

ca. 1626 (volgens Nicolaas Arnoldi Knock):
Hoofdwerk C D E F G A- c3
Prestant 8, Holpijp 8, Octaaf 4, Quint 2 2/3, Sifflet 1, Mixtuur, Sesquialter, Trompet 8, Tremulant
Rugwerk C D E F G A- c3
Quintadeen 8, Prestant 4, Gemshoorn 4, Octaaf 2, Quint 1 1/3, Scherp, Regaal 8
Pedaal
aangehangen
Koppel
4 Blaasbalgen. Ventyl
 
1867 (Hardorff):
Hoofdwerk (I) C-g3
Bourdon 16, Prestant 8, Holpijp 8, Octaaf 4, Roerfluit 4, Quint 3, Octaaf 2, Cornet III discant, Trompet 8 bas/discant
Bovenwerk (II) C-g3
Prestant 8 discant, Fluit dolce 8, Viola di Gamba 8, Fluit travers 4, Salicet 4, Gemshoorn 2, Tremulant
Pedaal
aangehangen
 
2014 (Hardorff/Bakker & Timmenga):
Hoofdwerk (I) C-g3
Bourdon 16, Prestant 8, Holpijp 8, Octaaf 4, Roerfluit 4, Prestantquint 3, Octaaf 2, Cornet III discant, Basson 8 bas, Trompet 8 discant
Bovenwerk (II) C-g3
Prestant 8 discant, Fluit does 8, Viool de Gamba 8, Salicet 4, Fluittravers 4, Gemshoorn 2, Tongwerk (geres.), Tremulant
Pedaal C-d1
aangehangen
Klavierkoppel
Afsluiter Hoofdwerk. Afsluiter Bovenwerk.Ventiel

Geen
foto
beschikbaar

Bronvermelding van bovenstaand orgel

Boeken
Geen informatie aanwezig
Tijdschriften en andere uitgaves
Geen informatie aanwezig
Laatste update: 2018-06-22 11:46:42