Hervormde Grote kerk Pancratius - Doelhoftsjerke
Niet in gebruik
Foto: Anton van Daal
Tsjerkebuorren 4
Kerkebuurt 4
Oldeboorn (Aldeboarn)
Gemeente Súdwest-Fryslân
Friesland

(Kerk)gebouw

Aldeboarn is ontstaan aan de oevers van de Boarn en wordt voor het eerst genoemd in het jaar 1230.
In de Middeleeuwen werd de eerste kerk gebouwd. Een driedelige tufstenen kerk met een toren. De kerk was gewijd aan de heilige Pancratius.
In 1723 werd de toren door de bliksem getroffen. In de jaren 1736/37 werd een nieuwe toren gebouwd.
Nieuwe kerk gebouwd in 1753 de huidige Doelhôftsjerke. Uit hetzelfde jaar dateert ook de preekstoel die door de plaatselijke timmerman Jan Binnes is vervaardigd. De zogenaamde Lycklamabank tegenover de preekstoel, is afkomstig uit de Sint-Pancraskerk. Boven het wapen van de familie Lycklama staat het jaartal 1655.
In het koor zijn twee gebrandschilderde ramen aangebracht. Het rechterraam is vervaardigd door Johan Groenestein ter nagedachtenis aan burgemeester Baerdt van Sminia die in de tweede wereldoorlog in Duitsland is omgebracht. Het linkerraam is gemaakt door de in 1919 geboren Friese kunstenaar Jan Murk de Vries. Het is op 11 november 2003 geplaatst ter gelegenheid van het 250-jarig bestaan van de kerk.
De kerk is een rijksmonument.
In 1967 werd bij de kerk- en orgelrestauratie ontdekt dat het houten tongewelf beschilderd was met engeltjes, hemellichamen en wolken en aan weerszijden van het orgel bleken zich op de westwand decoratieschilderingen te bevinden in de vorm van bloemvazen. De gewelfschilderingen waren in 1755 aangebracht door de "Duitse Verver Johannes Bekker.". De geschilderde bloemvazen in Lodewijk XVI-stijl sluiten meer aan bij de versieringen van orgelkast.
De kerk is thans buiten gebruik.

Bronvermelding van het (kerk)gebouw

Boeken
Brennan: foto B 1*, de Mixtuur Schagen
Gierveld: 250 jaar Hinsz-orgel Leens 21
Gierveld: het Ned huisorgel in de 17e en 18e eeuw 146
Gregoir, Edouard Georges Jacques (1822-1890): Historique de la facture et des facteurs d'orgues, Antwerpen (1865)294
Hess 40
Jongepier, Jan: Frieslands orgelpracht I 39*; uitgave Boeijenga, Sneek 1970
Jongepier, Jan: achter het Friese orgelfront-tentoonstelling orgelbouw (1776-1926)15* 34 43
Knock, Nicolaes Arnoldi: aantekeningen bij disposities kerkorgelen van J. Hess, vervolgd en bijgevoegd door George Hendrikus Broekhuyzen Sr. en Jan Zwart, Kampen (1973)19
Knock, Nicolaes Arnoldi: dispositien der merkwaardigste kerk-orgelen (1788)24
Luteijn, A.C.M.: de orgelpijp uit 42*; bosch & keuning, baarn 1976
Oost, Ger/Wisgerhof, Bert: er staat een orgel 16
Talstra, Frans: langs nederlandse orgels I 35 42 46 122*, uitgave Bosch & Keuning te Baarn
Tijdschriften en andere uitgaves
de Mixtuur 5(1971)73, 25(1978)562 565 569, 39(1982)340
de Orgelvriend 9(1981)4
het Orgel 1(1965)35, 11(1966)305, 5(1967)124, 1(1968)22, 4(1968)101* 106-107, 5(1968)142, 2(1995)21

Orgel locaties

Naam gebouw Plaats Periode
Hervormde Grote kerk Pancratius - Doelhoftsjerke Oldeboorn -

Orgelhistorie

b: Lambertus van Dam, Leeuwarden 1779, in opdracht van de grietman van Utingeradeel jonkheer Augustinus Lycklama à Nijeholt. Het snijwerk is van Lubbartus Bekenkamp te Groningen; M II ap: Man 9-Pos 7
het orgel is op donderdag 23 mei 1779 in gebruik genomen
- Het orgel werd later nog met beeldwerk aangevuld. Op de voetstukken van enkele beelden staat MA 1806. De signering is van de Sneker beeldhouwer Mathijs Ankringa ??
r: Albertus van Gruizen, Leeuwarden 1806; werkzaamheden en musicerende engelenfiguren op de kas
r: Johann (Jan) Adolf Hillebrand, Leeuwarden 1819; schoonmaak en herstel
r: Fa. L. van Dam & Zn., Leeuwarden 1859, restauratie en vernieuwing frontpijpen in de torens van de hoofdkas, de oude spaanbalgen werden vervangen door een magazijnbalg. Wijzigingen in de dispositie
orgelinwijding op 18 december 1859
r: ± 1910; pneumatisch vrij pedaal met vier stemmen, wijzigingen in de dispositie: Sexquialter Rugpositief vervangen door Roerfluit 4. Quint 3 van het manuaal werd vervangen door een strijker
r: Fa. van Dam, Leeuwarden 1919; in de oude Scheuer-kas (1858) was een nieuw orgel gebouwd met gebruikmaking van pijpwerk uit Warga Hervormde kerk (Van Gruisen 1787)
r: N.V. Orgelfabriek v/h P. van Dam, Leeuwarden 1927
oude spaanbalgen waren verdwenen, magazijnbalg aangebracht, kas zwart geschilderd, stemming niet meer origineel
r: Fa. Bakker & Timmenga (Yedema & Dam), Leeuwarden 1966/67. Het orgel werd in oude staat van 1779 hersteld met behoud van de later geplaatste magazijnbalg. De kas, eerder zwart geschilderd, kreeg weer de originele ossenbloedkleur, geschilderd door Fa. Brouwer te Heerenveen; M II ap: Hw 10-Rugpos 7
adviseurs Lambert Erné (Herv. orgelcommissie) te Utrecht en Cor H. Edskes namens Monumentenzorg
het orgel is op 20 december 1967 weer in gebruik genomen
r: Mense Ruiter Orgelmakers, Zuidwolde; er zijn pogingen ondernomen het Van Gruisen-klankbeeld zo veel mogelijk te herstellen
adviseur Jan Jongepier

Dispositie

1788 (volgens Nicolaas Arnoldi Knock):
Manuaal C-f'''
Praestant 8 discant dubbel, Holpyp 8, Octaaf 4, Spitsfluit 4, Quint 3, Super Octaaf 2, Cornet III, Mixtuur IV-V-VI, Trompet 8, Tremulant
Rug Positief C-f'''
Fluit douce 8, Praestant 4, Gedaktfluit 4, Nassat 3, Octaaf 2, Sexquialter II, Dulciaan 8, Tremulant
Pedaal
aangehangen
3 Blaasbalgen, 2 Afsluitingen, 1 Windlossing
orgel gestemd in Kamertoon
 
1967:
Hoofdwerk (manuaal I) C-f'''
Bourdon 16, Prestant 8 discant dubbel, Holpijp 8, Octaaf 4, Spitsfluit 4, Quint 3, Superoctaaf 2, Cornet III discant, Mixtuur IV-V-VI bas/discant, Trompet 8, Tremulant
Rugpositief (manuaal II) C-f'''
Fluit doux 8, Prestant 4, Fluit d'Amour 4, Nassat 3, Octaaf 2, Sexquialter II, Dulciaan 8, Tremulant
Pedaal C-e'
aangehangen
Schuifkoppel (trekkoppel) tussen de manualen
Twee afsluiters, Windlossing
Toonhoogte kamertoon (ca. een halve toon beneden normaal)
Stemming Werckmeister
de discant begint op c'
Foto: Anton van Daal

Bronvermelding van bovenstaand orgel

Boeken
Geen informatie aanwezig
Tijdschriften en andere uitgaves
Geen informatie aanwezig
Laatste update: 2018-06-02 18:33:50