Gasthuiskerk - Kleine of Jacobskerk - Waalse gemeente
Nieuwe bestemming
Foto: Flip Veldmans
Voorstraat 86
Brielle (Den Briel)
Gemeente Brielle
Zuid-Holland

(Kerk)gebouw

Het gasthuis werd vermoedelijk gesticht in het begin van de 15e eeuw en werd nooit een grote inrichting, want in 1665 was het in ieder geval al opgeheven.
De kapel dateert uit het eind van de 15e eeuw. Oorspronkelijk de kapel bij het naastgelegen voormalige Sint Jacobsgasthuis (Oude Mannengasthuis) uit 1652. De kerk is een zaalkerk met 5/8 gesloten koor en slanke ingebouwde toren. Het heeft houten tongewelven met trekbalken. De kansel stamt uit de 17e eeuw. De klokkenstoel bevat een klok uit 1696.
Ten tijde dat Brielle Pandstad was van de Engelse Kroon (1585-1616) was de kerk in gebruik bij de Engelsen en heette daarom de Engelse kerk. Later werd het de Franse kerk, waar de Franstalige of Waalse gemeente kerkte.
De kapel is na 1572 ingericht als garnizoenskerk.
Het gasthuis is in 1665 opgeheven.
De kapel werd ± 1800 's morgens gebruikt door de Waalse Gemeente, 's avonds door de Hervormde Gemeente. De kapel werd als "winterkerk" gebruikt omdat het dan in de Grote of Sint Catharijnekerk te koud was en werd dan "de kleine kerk" genoemd.
Door het steeds kleiner worden van de Waalse gemeente in Brielle viel begin 1970 het besluit dat de kerk moest sluiten. De burgerlijke gemeente liet als eigenaar de kerk in 1985/87 restaureren na jarenlange leegstand.
In 1987 werd de kerk verhuurd aan een inwoner van Rockanje.
Nadat deze de huur opzegde is in de kapel een losstaande "doos" geplaatst, die dienst doet als huisartsenpraktijk. De fysieke ingreep is minimaal, de ruimtelijke beleving van het kerkinterieur is redelijk goed in stand gebleven. Een enkele keer wordt de kapel nog voor concerten gebruikt.
Monumentstatus: rijksmonument.

Bronvermelding van het (kerk)gebouw

Boeken
Os, drs J.F. van: langs nederlandse orgels II 41 128*, uitgave Bosch & Keuning te Baarn
Tijdschriften en andere uitgaves
contactbrief voor kerkenverzamelaars 31(1994)38, 36(1996)35
de Mixtuur 79(1995)956
het Orgel 11(1973)310-313
orgelmaker Van Hirtum 74

Orgel locaties

Naam gebouw Plaats Periode
Gasthuiskerk - Kleine of Jacobskerk - Waalse gemeente Brielle -

Orgelhistorie

- Op 27 juli 1804 werd besloten een orgelcommissie in het leven te roepen tot bouw van een orgel in de kleine kerk
b: C. Reichner jr, 's-Gravenhage 1806; M II ap: Onderman 8-Bovenman 4 gepland
het contract werd op 22 augustus 1805 ondertekend. In 1805 werd dit contract uitgebreid tot een tweeklaviers instrument
- In 1806 was een deel van het werk gereed en in Brielle geplaatst
- Hierna bleef Reichner in gebreke. Op verzoek van de orgelcommissie taxeerde Gideon Thomas Bätz het werk van Reichner in 1812, het contract werd verbroken
- Gideon Thomas Bätz wordt in oktober 1812 naar Brielle geroepen, op 29 oktober 1814 valt de uiteindelijke beslissing
b: Gideon Thomas Bätz, Utrecht 1816 met materiaal van vorig orgel van J. Reichner, slechts een klein deel van het pijpwerk van Reichner werd gebruikt; M I ap: Man 9
examinatie op 21 augustus 1816 door Robbers te Rotterdam en Muylman te Brielle
Het orgel werd op 22 augustus 1816 ingewijd door ds Munting
- In de loop van de tijd is het orgel niet ingrijpend gewijzigd, wel was een deel van de binnenpijpen van de dubbelkoren van de Prestant 8 verdwenen, de Sexquialter was vervangen en de Mixtuur gewijzigd
r: Fa. Ernst Leeflang, Apeldoorn 1953/56; alles werd weer in de oorspronkelijke staat gebracht: de inmiddels gewijzigde toonhoogte (thans normaal, oorspronkelijk een halve toon lager) werd gehandhaafd, dubbelkoor Prestant hersteld
Adviseur dr M.A. Vente
o/r: Fa. Ernst Leeflang, Apeldoorn 1972/73 naar ERMELO Hervormde Oude Dorpskerk; M I ap: Man 9
Adviseur Willem Hülsmann

Dispositie

1806 (Reichner)
Ondermanuaal C-f3
Prestant 8 (discant dubbel), Roerfluit 8, Octaaf 4, Fluit 4, Gemshoorn 2, Sexquialter III discant, Mixtuur III bas, Mixtuur IV-V discant, Fagot 8 bas, Hoboe 8 discant
Bovenmanuaal C-f3
Holpijp 8, Roerfluit 4, Octaaf 2, Flageolet 1
Pedaal
Aangehangen
Twee balgen
 
1816 (Bätz):
Manuaal C-e3
Prestant 8 (discant dubbel), Holpijp 8, Octaaf 4, Roerfluit 4, Quint 3, Octaaf 2, Sexquialter III discant, Mixtuur III-IV-V-VI 2, Fagot 8 bas, Hoboe 8 discant, Tremulant
Pedaal C-eº
aangehangen
 
1973 (Bätz/Leeflang):
Manuaal C-e3
Prestant 8 (discant dubbel), Holpijp 8, Octaaf 4, Roerfluit 4, Quint 3, Octaaf 2, Mixtuur III-IV-V-VI 2, Sesquialter III discant, Trompet 8 bas/discant, Tremulant
Pedaal C-eº
aangehangen

Bronvermelding van bovenstaand orgel

Boeken
Geen informatie aanwezig
Tijdschriften en andere uitgaves
Geen informatie aanwezig
Laatste update: 2018-10-10 11:40:06